ورچه
"ورچه" و دست‌هایی به قدمت یک تاریخ!
گذشتگان همواره آثاری را برایمان به یادگار گذاشته‌اند که به ساده‌ترین شکل انسان سردرگم در دنیای شلوغ امروز را در یک لحظه‌ی شاید ناخودآگاه ابتدا از تاریخ سرشارشان مبهوت کرده و سپس به خود جذب می‌کنند، همچون پیغام‌هایی هزاران ساله از نیاکان برای فرزندان.
آفتاب: روستای زیبا و کوهستانی ورچه از توابع بخش کمره شهرستان خمین در استان مرکزی در دهستان خرم دشت واقع شده و از جنوب غربی به کوه شیرخانی و از شمال شرقی به کوه اوغلان پیر محدود می‌شود.
روستای ورچه با مختصات ۴۹ درجه و ۵۵ دقیقه عرض شمالی و ۳۳ درجه و ۴۷ دقیقه طول شرقی در محدوده دهستان خرمدشت از بخش کمره و شهرستان خمین واقع شده. فاصله این روستا تا مرکز دهستان و بخش روستای کمره حدود ۳۶ کیلومتر و تا مرکز شهرستان خمین حدود ۲۲ کیلومتر و تا شهر اراک مرکز استان معادل ۴۵ کیلومتر است.
ارتفاع روستا از سطح دریا ۲۰۸۵ متر برآورد شده است. ارتفاعات مشرف به روستا کوه خانه نیاز با ارتفاع ۲۶۷۰ متر واقع در شمال غرب، کوه سه دره با ارتفاع ۲۳۵۱ متر واقع در جنوب، کوه قزل داغ با ارتفاع ۲۲۷۰ واقع در شرق و کوه شیرخانی با ارتفاع ۲۸۵۹ متر واقع در غرب است.
موقعیت جغرافیایی روستا کوهستانی است و توپوگرافی منطقه از سمت غرب به شرق و از شمال به جنوب هموار می‌شود که یک تشکیل یک دشت کوچک را شکل می‌دهند و روستای ورچه در محدوده این دشت و دامنه این ارتفاعات استقرار یافته است.
آیین‌ها و بازی‌های محلی همچون مراسم باران‌خواهی یا کوسه‌گلین در هنگام خشکسالی، چهارشنبه‌سوری، مراسم تحویل سال نو و مراسم روز عرفه یا علفه شامل چیدن مقداری علف از بیابان و قرار دادن آن کنار آینه، قرآن و چراغ روشن در آخرین روز سال از جمله مراسم‌های آیینی و ملی در این روستا‌ست.
این سنن زنده یادآور دوستی‌ها و ادامه جریان زندگی در روح و جان آدمی است که شاید در زندگی شهری به خاطره‌ای در گوشه‌های ذهن بدل شده باشد.
در این روستا همچنین آثاری بر دیواره کوه و دره یافت شده که شاخص‌ترین آن اثر پنجه نیاکان‌مان است که بر روی سنگ‌های این دیار خودنمایی می‌کنند و اولین عکس العمل در هنگام مشاهده آنها دست گذاشتن بر روی این دست های باستانی، شاید به امید دریافت پیامی از گذشتگان است.
محمد ناصری‌فرد سنگ نگاره‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، درخت‌های صنوبر سر به فلک کشیده در کنار باغ‌های اطراف این روستا را که طبیعت چشم‌نواز و هوای مطلوبی را برای آن رقم زده یکی از پارامتر‌های مهم در جذب گردشگر به این منطقه دانست.
این محقق از کهن‌ترین آثار تاریخی این دیار یاد و اظهار کرد: سنگ‌نگاره‌های کهن مربوط به هزاره ششم پیش از میلاد تا دوره ساسانی از آثار تاریخی این دیار کهن است و بارزترین این آثار نقش پنجه‌های دست مربوط به هزاره سوم تا هزاره اول قبل از میلاد است که بر سنگ‌های این منطقه نقش بسته و به عنوان برگی از تاریخ کهن سرزمین‌مان در پناه این روستا آرام گرفته است.
این پژوهشگر به وجود این نقش دست در اقصی نقاط جهان اشاره و بیان کرد: نکته جالب این پنجه‌ها که در دنیا به (hand print) مشهور هستند این است که همه از مضامین یکسانی برخوردارند و با توجه به پراکندگی این آثار در قاره‌های مختلف باز هم شگفتی هماهنگی آدمیان در هزاره‌های کهن آدمی را به وجد می‌آورد.
ناصری‌فرد در خصوص مضمون این پنجه‌ها اظهار کرد: هدف گذشتگان از ایجاد این پنجه‌ها، انجام نوعی تشریفات، دعا و عبادت است که در همه نقاط جهان با همین مضمون شکل گرفته‌اند.
این محقق گفت: در اینگونه مراسم مردم در آئینی، دست فردی فرهیخته را که متخلص به اخلاق نیکو بوده را خیس یا رنگی می‌کرده‌اند و به دیواره غار، کوه و یا دره میزدند و بعدها آن را حکاکی می‌کردند تا دقیقأ جای پنجه فرد ایجاد و حفظ شود.
وی از قداست این آثار پنجه‌ها در نظر گذشتگان سخن به میان آورد و افزود: در مراسم آیینی افراد پنجه‌های خود را بر روی این آثار می‌گذاشتند و با خواندن دعا خواستار حلول روح آن انسان نیکوسرشت در وجود خود و مشاهده این خصلت‌های نیک در اخلاق و منش خود می‌شدند.
این سنگ‌نگاره‌شناس از اشکفت آهوی بستک در هرمزگان به عنوان بارزترین نمونه از این دست آثار به جا مانده از گذشتگان یاد و اظهار کرد: نمونه پنجه‌های یاد شده در استرالیا، آلتامیرای اسپانیا، لاسکو فرانسه، کالیفرنیای آمریکا و... یافت شده که بسیار قابل توجه است.
ناصری‌فرد در خصوص چگونگی ایجاد این آثار ابراز کرد: پنجه‌های کوه‌های ورچه می‌تواند بوسیله کوبش سنگ یا استخوانی که گوشت آن به دندان کشیده شده بوده و یا فلز ایجاد شده باشد.
این پژوهشگر به لزوم نگهداری این آثار تأکید کرد و افزود: در ورچه حدود هفت اثر پنجه در کنار چشمه آب وجود دارد که متاسفانه این آثار کهن و بی‌بدیل امروز به علت ناشناخته ماندن، در مرز نابودی قرار گرفته‌اند.
وی ادامه داد: چوپانان گوسفندان خود را به اطراف این آثار می‌آورند و با جمع شدن فضولات این حیوانات، برخی از این آثار به وضوح قابل رؤیت نیستند.
به گزارش ایسنا، بر جای ماندن این آثار چند هزار ساله در کنار زنده نگاه داشتن آئین‌های باستانی در روستاهای ایران، رونق روستاها، حفظ جمعیت روستاها و به دنبال آن تداوم روح زندگی ایرانی جاری در روستاها ممکن می‌کند.
ناصری‌فرد در اینباره به اهمیت نقش میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در حفظ این آثار تأکید و بیان کرد: از این سازمان درخواست داریم که این فضای محدود با عرض تقریبی ۴۰ متر مربع را تابلوگذاری و حفاظت کند تا این یادگاران گذشتگان به عنوان هویت و شناسنامه یک ملت که برای گردشگران نیز جالب توجه هستند، حفظ شوند.
این سنگ‌نگاره‌شناس از نقوش حک شده بر کوه‌های موازی با جاده قدیم ورچه- اراک یاد و ابراز کرد: این نقوش بیشتر نقش بز کوهی و صحنه‌های شکار حیواناتی که نسل‌شان منقرض شده و از گربه‌سانان هستند را شامل می‌شود که تعدادشان به ۷۰۰۰ مورد می‌رسد.
این محقق تصریح کرد: می‌توان با به وجود آوردن زیرساخت‌ها در این روستا با توجه به پتانسیل‌هایی که دارد جذب توریست ملی و جهانی را شاهد باشیم که البته تحقق این امر توجه مسئولین را می‌طلبد.
