چولو
«چولو»های ۴۰۰ ساله هلر قشم در انتظار ثبت ملی
اسم چاه که در قشم آورده می‌شود، ناخودآگاه «چاه‌های طلا» در ذهن هر گردشگر علاقه‌مند به تاریخ متبادر می‌شود، این در حالی است که ۱۷ حلقه چاه متصل به هم که در گویش محلی (چولو) نامیده می‌شود با قدمت ۴۰۰ سال نیز در هلر قشم وجود دارد.
Tweet
به گزارش خبرگزاری فارس از قشم، با توجه به قرارگیری ایران در منطقه کم آب دنیا، ایرانیان با نبوغ سرشار خود راه‌های مختلفی جهت تامین، انتقال و ذخیره آب در اعصار گذشته ابداع و به جهانیان عرضه داشته‌اند، که قنات از شاخص‌ترین آنهاست.
مردم جزیره باستانی قشم نیز به علت واقع شدن این منطقه در کمربند گرم و خشک دنیا راه‌های مختلفی جهت تامین و ذخیره آب به کار بسته‌اند، که یکی از این روش‌ها در نوع خود منحصربه‌فرد و جالب است.
به عنوان نمونه یک مجموعه چاه در مجاور بندر لافت با همین نام و معروف به چاه‌های طلا وجود دارد.
قدمت چاه‌های طلا که از معروف‌ترین جاذبه‌های گردشگری قشم و حتی هرمزگان به شمار می‌رود به دوره هخامنشیان تخمین زده شده است.
گفته می‌شود این چاه‌ها که در پشت قلعه لافت و در داخل گودال مجاور این قلعه قرار دارد، بر اساس تعداد روزهای سال کبیسه حلقه شده است.
اما بررسی‌ها و تحقیقات میدانی و محلی خبرنگاران فارس در قشم نشان می‌دهد، در جنوب شرق روستای هلر و در مجاورت جاده هلر به رمچاه، ۱۷ حلقه چاه متصل بهم که در گویش محلی (چولو) خوانده می‌شود وجود دارد.
این چولوهای ۱۷ گانه قدمت ۴۰۰ ساله دارد که به کوشش فردی به‌نام رئیس محمد حفر شده است.
به علت نوع خاک منطقه آب در این چولوها جمع شده و در زمین نفوذ نمی‌کند، پس از بارندگی‌ها آبی که از کوه سرازیر می‌شود وارد این چولوها شده و در آنجا ذخیره می‌شود.
۱۴ حلقه از این چولوها بهم متصل و سه حلقه دیگر مجزا هستند. ظرفیت کل این چولوها یک‌هزار و ۱۴۳ مترمکعب تخمین زده می‌شود.
دهانه چولوها مدور و قطری برابر ۱.۵ متر و مخزن چولو نیز شکل مکعب مستطیل دارد، بدنه چولوها سنگ‌های رسوبی از نوع رسی است.
از دیرباز این چولوها آب شرب روستای هلر و روستاهای مجاور و رهگذران را تامین کرده است.
معمولا هر ساله این چولوها توسط اهالی روستای هلر به صورت مشارکتی لایروبی می‌شود که این امر نه تنها سبب احیای ظرفیت مخزن‌ها می‌شود، موجبات دوستی و همدلی و اتحاد بیشتر اهالی نیز می‌شود.
چالوها از نظر کارکرد مشابه برکه (آب‌انبارها که در جنوب استان فارس و غرب هرمزگان مرسوم هستند) است، با این تفاوت که مخزن آنها در زیر زمین بدون به کار بردن هیچ گونه مصالح ساختمانی حفر شده و به طور معمول در دامنه تپه‌های رسی با لایه بیرونی سنگی و بیرون آبادی‌ها ایجاد شده است.
در حال حاضر با وجود آب انبارهای زیر زمینی در خانه‌های اهالی روستا به ندرت از آب چالوها استفاده می‌شود ولی مردم این منطقه از قشم در حدود کمتر از ۳۰ سال پیش هر روز شاهد حمل جهله (به نوعی کوزه در گویش هرمزگانی و قشمی گفته می‌شود) بر سر زنان روستا بودند که صبحگاه و شامگاه برای آوردن آب از چالوها روانه کوه چالو می‌شدند، که این خود نمایانگر نیازمندی مردم در آن برهه به آب شرب بوده که امروزه تانکر و آب شیرین‌کن جای تمام دشواری‌های دستیابی به آب را گرفته است.
این چاه‌ها که به نوعی قنات‌وار حفر شده است، از جاذبه‌های گردشگری جزیره قشم و روستای هلر است که در صورت ساماندهی و توجه مسئولان می‌تواند پذیرای گردشگران و مسافران نوروزی باشد.
شهرستان قشم در ایام تعطیلات به ویژه در نوروز شاهد حضور هزاران گردشگر است و به علت نزدیکی کوه چولو به مراکز تجاری شهر درگهان و قرارگیری در مجاورت جاده هلر رمچاه لازم است، این بخش از قشم در صورت برخورداری از امکانات رفاهی و تفریحی و اسکان موقت گردشگران می‌تواند عواید قابل توجهی را متوجه مردم روستاهای موجود کند.
جزیره قشم از جاذبه‌های بسیار طبیعت‌گردی از جمله سواحل بسیار زیبای خلیج فارس و مناطق مهم و نمونه گردشگری برخوردار است که باید این مناطق بیش از پیش در جهت رونق گردشگری فعال شود.
همچنین جهت حفاظت و نگهداری از آثاری مانند چولوها شایسته است نسبت به ثبت ملی آنها اقدامات جدی صورت پذیرد.
تجربه نشان داده است اقدامات سازمان منطقه آزاد قشم در منطقه تاریخی خربس به جای صیانت از آثار تاریخی و حفاظت از تاریخ کهن این منطقه، قبرستان تاریخی و قدیمی چهل تنان با سنگ نبشته‌های قدیمی را به تیغ بولدوزر سپرد تا راه دسترسی به غارهای خربس آسفالت شود و برای درست کردن ابرو چشم را کور کردند.
شاید دلایل عدم پیگیری ساماندهی و ثبت ملی آثار کهن و تاریخی شهرستان قشم توسط دهیاران، شوراهای اسلامی و معتمدان محلی عدم اعتماد به رویه ساماندهی و بازسازی این آثار است، اقداماتی که بدون توجه به صبغه تاریخی و فرهنگی صورت می‌پذیرد.
امید است مسئولان ذی‌ربط با بهره‌گیری از کارشناسان میراث فرهنگی نسبت به ثبت ملی و صیانت از آثار کهن و باستانی شهرستان به ویژه سازه‌های آبی اقدامات موثر و شایسته ای انجام دهند.
===============================
گزارش از: محمد صالحی‌رمچاهی و عبدالرحیم رضوانی
|
