کشاورزی محور زیربنایی پیشرفت

---

کشاورزی محور زیربنایی پیشرفت ^[۱]


چکیده[ویرایش]

---

۲۲ سال پس از رحلت بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره)، هر روز ابعاد تازه تری از ژرفای اندیشه عمیق و سیاست های مدبرانه و راهبردی بزرگترین اندیشمند و استراتژیست جهان در قرن اخیر، برای جهانیان و صاحبان خرد آشکار می شود.

مقدمه[ویرایش]

---

۲۲ سال پس از رحلت بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره)، هر روز ابعاد تازه تری از ژرفای اندیشه عمیق و سیاست های مدبرانه و راهبردی بزرگترین اندیشمند و استراتژیست جهان در قرن اخیر، برای جهانیان و صاحبان خرد آشکار می شود. سیاست هایی که اجرای آن می تواند، متضمن استمرار و تداوم حیات سرافرازانه، مقتدرانه و شکوهمند انقلاب اسلامی در زمینه های مختلف از جمله مسائل اقتصادی باشد.
توجه خاص به موضوع کشاورزی به عنوان یکی از اصلی ترین محورهای پیشرفت اقتصادی، نمونه ای از مهمترین راهبردهای بنیادین و اصولی ایشان در مسیر رشد کشور به شمار می رود، به طوری که در همان اوایل انقلاب در یکی از سخنرانی های خود خطاب به مردم فرمودند: «عمده چیزی که در ایران، خاصیتی که در ایران بود کشاورزی بود، کشاورزی ایران غنی بود و محصولاتش زائد بود بر آن مقداری که احتیاج داشت و باید صادرکننده باشد و ما امروز واردکننده هستیم و هرچه داریم باید از غیر، خارج بیاوریم، مراتع ما را، مراتعی که بسیار مراتع عالی است، به غیر داده اند...»
علی رغم اینکه در طول سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی در راستای رهنمودهای بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره)، اقدامات گسترده و ارزشمندی در جهت آبادانی روستاهای کشور انجام شده است، اما شواهد حکایت از آن دارد که علی رغم اقدامات صورت گرفته و رشد نسبتاً مناسب کشاورزی در اوایل انقلاب و خودکفایی در برخی از زمینه ها مانند گندم، به علل مختلف از جمله: بروز جنگ نابرابر و تحمیل صدها توطئه خرد و کلان دیگر از سوی دشمنان خارجی و ایادی آنها در داخل و در مقاطعی نیز پرداختن بیش از حد به مسائل حاشیه ای و سیاسی، امکان سرمایه گذاری کافی در این عرصه از مسئولین ذیربط سلب و موضوع تا حدودی مورد غفلت قرار گرفت و به تدریج وضعیت به جایی رسید که موازنه جمعیت روستایی که تولید بخش عمده ای از محصولات کشاورزی را برعهده داشت، با یک جابجایی کاملا متفاوت، از حدود ۶۰% اوایل انقلاب به حدود ۴۰% کاهش یافت.
در سالهای اخیر رشد بخش کشاورزی تا مدتی متوقف و در برخی از موضوعات کاهش یافت، بیش از ۲۲ هزار قنات که از سرمایه های اصلی تامین کننده آب و به عنوان یک دانش کاملا بومی از افتخارات کشاورزی ایران محسوب می شد، کاملا خشکید. یعنی نه تنها در هدایت و استفاده ازمنابع آب های سطحی موفقیت لازم کسب نشد، بلکه منابع قبلی نیز با اعمال سیاست های نادرست از دست رفت و حتی هزاران هکتار از جنگل ها و مراتع نیز نابود و سرانجام کشور به یکی از واردکنندگان عمده محصولات استراتژیک کشاورزی از جمله گندم و برنج تبدیل شد.
این موضوع در حالی اتفاق افتاده است که همواره مقام معظم رهبری در مناسبتهای مختلف بر اهمیت بخش کشاورزی و توجه به آن تاکید داشته و از جمله در سخنرانی مورخ ۵/۶/۸۰ در جمع اعضای هیئت دولت فرمودند: «من امروز به آن نکته ای که به ایشان (رئیس جمهور وقت) عرض کردم، مسئله کشاورزی را اضافه می کنم... ما در موارد اصلی غذایی کشور یعنی گندم و برنج و احتمالا روغن خودکفا شویم... ما باید مشکل گندم را از دوش وزارت بازرگانی برداریم و روی دوش کشاورز خودمان و وزارت جهاد کشاورزی بگذاریم».
با این حال نتایج بیانگر آن است که حمایت از بخش کشاورزی معمولا متناسب با رویکرد و نگاه مسئولین اجرایی کشور، با فراز و فرودهای فراوان همراه بوده و تقریباً هیچ گاه در حد مطلوب و متناسب با ظرفیتهای این عرصه صورت نگرفته و به عبارت دیگر سرمایه گذاری در این بخش همگام ومتوازن با رشد جمعیت و نیازهای اصلی و اساسی کشور و مهم تر از آن، انتظارات به حق و اصولی کشاورزان و به خصوص روستائیان که به تعبیر امام راحل ولی نعمتان انقلاب می باشند نبوده است.
این در حالی است که عرصه کشاورزی به عنوان تامین کننده ابتدایی ترین و ضروری ترین نیاز هر فرد و جامعه، (غذا و تا حدودی پوشاک و مسکن) یکی از موضوعاتی محسوب می شود که نه تنها کمترین وابستگی را به خارج از کشور دارد، بلکه در همه شرایط به ویژه به هنگام بروز بحران ها و تشدید تحریم های جهانی می تواند، به طور غیرمستقیم نقشی اساسی در کاهش اثر بحرانها و متقابلا تداوم پیشرفت و رشد سایر عرصه ها از جمله: بخش های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی داشته باشد.

کلید حل بسیاری از مشکلات کشور[ویرایش]

---

نتایج تحقیقات علمی نیز بیانگر آن است که کلید حل بسیاری از مشکلات کشور از جمله: معکوس کردن روند مهاجرت بی رویه از روستاها به شهرها، مسکن ارزان، اشتغال پایدار، تولید رقابتی و حتی امنیت اجتماعی با ثبات و امثال آن را تا حد قابل ملاحظه ای می توان در آبادانی روستاها و تقویت و ترویج کشاورزی به عنوان محور توسعه جست وجو نمود، لذا در راستای تدبیر عالمانه مقام عظمای ولایت مبنی بر نام گذاری سال ۹۰ به عنوان سال جهاد اقتصادی، ضمن تاکید مجدد بر ضرورت توجه به این موضوع، پیشنهادات ذیل برای توسعه بخش کشاورزان ارائه می گردد.

برخی پیشنهادات قابل اجرا در این زمینه[ویرایش]

---

۱) تدوین سند راهبردی (سند چشم انداز و راهبردهای مورد نیاز) بخش کشاورزی با تاکید بر تنظیم حلقه واسط آن با اجرا (یعنی طرح اقدام) برای تمام بخش های این عرصه ضروری به نظر می رسد.
با توجه به نیاز کشور و شرایط تحریم و نظر به اینکه بخش کشاورزی کمترین وابستگی را به خارج داشته و همان گونه که اشاره شد، یکی از بنیادی ترین و ضروری ترین نیازهای جامعه به شمار می رود، لذا پیشنهاد می شود، توسعه کشاورزی نسبت به سایر موضوعات در اولویت قرار گرفته و ضمن کانالیزه نمودن بخش عمده ظرفیت های موجود به سمت کشاورزی، طرح های مربوط به این بخش به عنوان مکمل و حتی جایگزین برخی از طرح های صنعتی و عمرانی، در دستور کار قرار گیرد.
بدیهی است، با توجه به وجود پاره ای از شرایط اجتناب ناپذیر در بخش صنعت از جمله: مشترک بودن مخازن نفتی در نقاط مرزی مانند خلیج فارس که به سرعت و با تمام توان از سوی طرف مقابل درحال بهره برداری است و سایر موارد مشابه مانند انرژی هسته ای که به موضوعی حیثیتی برای کشور تبدیل شده، موضوعات خاص نباید و نمی تواند شامل این روش شود، بلکه باید ضمن تمرکز ظرفیت های موجود، به تلاش ها در این گونه موارد به شدت افزوده شود، اما در عین حال همان گونه که اشاره شد، کاهش موقت برخی از فعالیت های عمرانی و صنعتی به خصوص در نقاط مرکزی کشور و گرایش و تمرکز فعالیت ها به بخش کشاورزی اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.
۲) تمرکز تلاش ها برای تسریع در مدیریت بهینه بر منابع آب از طرق مختلف از جمله: ایجاد سازمان احیاء قنوات، ایجاد رشته مهندسی قنات در دانشگاه ها برای ترویج این دانش بومی، تسریع در اجرای طرح های سدسازی و آبخیزداری، تسریع در کانالکشی و زهکشی آب سدها که بعضا سال ها بدون استفاده رها شده، کمک به بازسازی مسیلها و کانالهای انتقال آب و ساماندهی و استانداردسازی شبکه های آبرسانی محلی و سنتی موجود در روستاها، سرعت بخشیدن به مکانیزه سازی سیستم های آبیاری و سرمایه گذاری برای توسعه و گسترش سیستم های آبیاری تحت فشار قطره ای و بارانی، استحصال آبهای شیرین زیرسطحی که در برخی نقاط مانند استان بوشهر (در مقیاس یک رودخانه) از طریق گسلهای زیر زمینی وارد دریا می شود، انتقال آب از نقاط پرآب به نقاط خشک (حتی آب دریا برای تغییر شرایط اقلیمی و تقویت منابع آبهای زیرزمینی) و سایر اقدامات مشابه.
اگرچه در سالهای اخیر رشد فناوریهای علمی و دانش کاربردی این بخش در خارج و حتی داخل کشور چشمگیر بوده، اما متاسفانه به طور مناسب در اختیار کاربران اصلی یعنی کشاورزان قرار نگرفته است، بنابراین انتقال دانش وا طلاع رسانی در مورد ابزار و ماشین آلات جدید آخرین یافته ها و دستاوردهای علمی بخش های کشاورزی و نیز شناسایی و معرفی کشاورزان نمونه و موفق، می تواند، بطور جدی در فرهنگ سازی، ایجاد جو رقابتی سالم و سازنده و ارتقاء دانش عمومی در این زمینه مؤثر واقع شود.
بدیهی است که برای تحقق این هدف، باید از تمام ابزار و روشهای قابل استفاده از جمله: ایجاد شبکه تلویزیونی ویژه کشاورزی، ایجاد سایت های اینترنتی، برگزاری نمایشگاه کتب، نشریات و تجهیزات کشاورزی و برگزاری جشنواره های ترغیبی، ترویجی، فرهنگی و امثال آن در بخش کشاورزی و در تمام نقاط روستایی بهره برد.
درحال حاضر روستاییان و کشاورزان ما به عنوان بزرگترین بخش تولیدی، کشور، کمترین سهم را از برنامه های صداوسیما دارند، درحالی که قطعاً ایجاد یک شبکه تلویزیونی ویژه مباحث کشاورزی با محوریت و موضوعات مختلف علمی، آموزشی، مستند و حتی تفریحی و سرگرمی در این زمینه، (به عنوان مثال تحت عنوان شبکه روستا، شبکه سبز، شبکه کشاورزی و امثال آن) می تواند نقش اساسی و فوق العاده ای در آموزش، فرهنگ سازی و توسعه این بخش داشته باشد، لذا اقدام برای ایجاد شبکه تلویزیونی ویژه توسعه کشاورزی، به عنوان یک اولویت و یکی از محورهای اصلی توسعه و خودکفایی، با موضوعات کاری مورد اشاره در بند ذیل و همچنین نمایش انواع فیلم و سریال های داستانی و مستند آموزشی، برای ترویج و توسعه و به روز نمودن کشاورزی در کشور و معرفی ظرفیت ها و قابلیت های هر منطقه ضروری به نظر می رسد.
۳) کمک به ایجاد و توسعه پایگاه های اینترنتی، در تمامی روستاها بمنظور تبادل اطلاعات موردنظر در بخش کشاورزی از طریق فناوری های نوین و در راستای طرح دولت الکترونیک با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و نیز طراحی یک سیستم مناسب به منظور اعلام میزان پیش بینی شده محصولات موردنیاز هر سال به تفکیک هر موضوع، توسط وزارت جهاد کشاورزی و متقابلاً اعلام میزان کاشت هر محصول در هر سال توسط کشاورزان با بهره گیری از اینترنت (سایت) یا حداقل سیستم تلفن همراه (پیامک) با تعیین یک کد اختصاصی برای هر کشاورز (انفرادی یا تعاونی) با قابلیت ارائه آخرین اطلاعات دریافتی تجمیعی و اعلام ظرفیت باقیمانده برای کشت هر نوع محصول تا اشباع نیاز بازار، در جهت جلوگیری از تولید مازاد و خارج از نیاز و همچنین تنظیم تولید و عرضه، به طور مستمر و منطقی در طول سال.
ایجاد سایت اینترنتی ویژه کشاورزی با هدف؛ برقراری ارتباط دو طرفه با کشاورزان و سایر افراد ذی نفع و علاقه مند و همچنین معرفی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان های وابسته و نشانی آنها، معرفی شرکت ها و مؤسسات خدماتی و علمی آموزشی و تحقیقاتی بخش کشاورزی، اطلاع رسانی درمورد مسائل مختلف کشاورزی از جمله: آمار و اطلاعات سالانه مربوط به بخش کشاورزی، اطلاع رسانی و آموزش در زمینه باغداری، پرورش آبزیان، زنبورداری، دامداری، زراعت و ارائه روش های جدید کاشت و داشت و برداشت، قیمت محصولات کشاورزی، قیمت انواع کود و سموم، روش های مختلف مبارزه با آفات دامی و زراعی، انواع تجهیزات و ماشین آلات کشاورزی، اعلام میزان نیاز سالانه کشور به هر محصول، ارائه آخرین دستاوردهای علمی و تجربی مربوط به بخش کشاورزی، معرفی کشاورزان و مزارع نمونه در موضوعات مختلف، معرفی سایت های علمی و اطلاع رسانی بخش کشاورزی، ارائه تصاویر دستاوردهای برتر در این بخش، معرفی کتاب و مقالات علمی، معرفی مراکز تحقیقاتی این بخش، معرفی دام پزشکی ها، معرفی قابلیت ها و محصولات جدید و قابل تولید در هر منطقه از کشور، اخذ پیشنهادات و انتقادات و سایر اطلاعات مشابه.
فرهنگ سازی و تقویت و توسعه آموزش ها در این زمینه بویژه در مورد روش های نوین کاشت، داشت و برداشت انواع محصولات گیاهی و حیوانی در بخش کشاورزی و فراهم نمودن امکانات و زمینه های لازم به منظور تشویق و ترغیب افراد متمول، متخصص و مستعد، برای سرمایه گذاری مادی و معنوی در عرصه کشاورزی.
۴) تهیه و اجرای طرح ها و برنامه های مناسب به منظور فراهم نمودن شرایط لازم برای جلوگیری از مهاجرت بی رویه روستاییان به شهرها با روش های تشویقی مانند: اعطای تسهیلات بانکی ویژه، تسریع در توسعه روستایی، اختصاص و در صورت لزوم انتقال برخی از تسهیلات و امکانات مستقر در شهرها به مناطق دور افتاده و حتی روستایی و در صورت لزوم استفاده از روش های سلبی در این زمینه.
۵) کمک به احداث و توسعه انبارهای چند منظوره نگهداری محصولات کشاورزی (انبار محصولات برای زمان برداشت، پایگاه امدادی در زمان بحران، سالن فرهنگی و... در زمان های مازاد بر نیاز) و همچنین سردخانه های روستایی و محلی در قطب های کشاورزی کشور، بعنوان یکی از روش های ضروری برای نگهداری و عرضه به موقع محصولات به بازار و کنترل قیمت ها، متناسب با نیاز و شرایط هر منطقه و نوع محصول.
۶) سرعت بخشیدن به تلاش ها برای تقویت، توسعه و روزآمد نمودن صنایع بسته بندی محصولات کشاورزی با استفاده از جدیدترین روش ها قابل دسترس کمک به توسعه و تقویت صنایع دستی و جانبی محصولات کشاورزی در روستاها و تهیه طرحهای گردشگری روستایی در جهت شکوفایی روستاها.
۷) پرداخت وامهای خود اشتغالی و وام احداث بنگاههای زود بازده با اولویت به توسعه تعاونیهای کشاورزی بویژه برای احیاء زمینهای موات و نیز سایر موارد مورد اشاره از جمله: صنایع تبدیلی و صنایع جانبی کشاورزی مانند ایجاد سردخانه وانبارهای چند منظوره، صنایع دستی و سایر صنایع کوچک روستایی.
بدیهی است، اجرای این روش با توجه به ویژگیهای اعتقادی و دینی قشر محروم روستایی و کشاورزان عزیز، اطمینان از مصرف درست و به جای اعتبارات تخصیصی و همچنین اثربخشی کار از ضمانت بیشتری برخوردار خواهد نمود.
۸) برنامه ریزی و تلاش برای یکپارچه سازی زمینهای کشاورزی کوچک در قالب تعاونیهای بزرگ روستایی و تسریع در مکانیزه سازی فعالیتها در تعاونیهای مورد اشاره با مشارکت متقابل مردم و دولت از طریق فرهنگ سازی و آموزش عمومی مردم و همچنین اعطای تسهیلات ویژه به اینگونه تعاونیها.
۹) ارتقاء فعالیتهای مطالعاتی و پژوهشی و افزایش تعداد مزارع تحقیقاتی، استانداردسازی بومی فعالیتهای کشاورزی، ایجاد نظام پیشنهادات برای ثبت و تعمیم خلاقیتها و نوآوریهای این عرصه، تسریع در خصوصی سازی بخشهای واجد شرایط، توسعه و تقویت نظارتها، شاخص گذاری و درجه بندی مزارع و تولیدات این عرصه برای ایجاد رقابت سالم و سازنده، تلاش برای توسعه مراکز طراحی و تولید ماشین آلات و ابزار کشاورزی و مهم تر از همه، اصلاح و به روز رسانی ساختار و سازمان و سیستمها و روشهای مورد استفاده، متناسب با تحولات نوین جهانی و نیاز کشور از دیگر موضوعات قابل اجرا در این بخش می باشد.
مجددا این ویژگی مهم یادآوری می شود که، عرصه کشاورزی با توجه به نوع و ماهیت کار نه تنها نسبت به صنعت و سایر رشته ها دارای کمترین وابستگی و پایین ترین میزان آسیب پذیری در برابر تحولات جهانی است، بلکه نوعی ضمانت برای حفظ ثبات و تداوم مقاومت در بحرانها نیز محسوب می شود و به یاد داشته باشیم که اهمیت و ضرورت توجه بیش از پیش به کشاورزی و توسعه زیرساختها و سایر نیازهای جانبی این بخش، به قدری حائز اهمیت بوده و هست که حضرت امام (ره) در زمان حیات پر برکتشان و مقام معظم رهبری بارها از آن به عنوان محور رشد و پیشرفت کشور نام برده اند.

منبع[ویرایش]

---