گردشگری بیابان
طی دهه های اخیر تجدید ساختار اقتصادی دنیا، باعث افول تولیدات روستائی و بسیاری از مشاغل شده است. بطور نمونه بحران مزارع دهه ۱۹۸۰ در غرب، منجر به کاهش تعداد کشاورزان و مالکیت مزارع گردیده و بسیاری از این خانوارها را مجبور ساخت تا درآمد خود را با انجام مشاغلی خارج از مزارع کشاورزی افزایش دهند، به این ترتیب بحران مزارع و فقدان مشاغل تولیدی آثار انعکاسی چشم‌گیری در اجتماعات روستائی به همراه داشت.
طی دهه های اخیر تجدید ساختار اقتصادی دنیا، باعث افول تولیدات روستائی و بسیاری از مشاغل شده است. بطور نمونه بحران مزارع دهه ۱۹۸۰ در غرب، منجر به کاهش تعداد کشاورزان و مالکیت مزارع گردیده و بسیاری از این خانوارها را مجبور ساخت تا درآمد خود را با انجام مشاغلی خارج از مزارع کشاورزی افزایش دهند، به این ترتیب بحران مزارع و فقدان مشاغل تولیدی آثار انعکاسی چشم‌گیری در اجتماعات روستائی به همراه داشت. در چنین شرایطی، تحقیقات در ایالت ایلینویز درسال ۱۹۹۲ نشان داد که ۳۹ درصد ساکنان روستائی معتقد هستند که آینده وضعیت اقتصادی‌شان روز به روز بدتر می‌شود. این تغییرات و افول سبب شده تا از میزان اجرائی بودن راهبردهای توسعه در گذشته همچون تولیدات کارخانه‌ای کاسته و زمینه را به منظور امرار معاش به شیوه‌های غیر سنتی مهیا سازد. بر این اساس یکی از شناخته شده‌ترین راهبردهای غیر سنتی برای توسعه روستائی گردشگری، فرصت‌های مربوط به آن و سرمایه گذاری در این بخش است. نواحی روستائی به خاطر ناشناخته بودن و مشخصات منحصر به فرد(اکولوژیکی، فرهنگی، تاریخی، قومی و جغرافیایی) مورد توجه خاص گردشگران قرار می‌گیرند. از این رو سرمایه گذاری در زمینه توسعه گردشگری روستایی به صورت اخص به دو نوع تجارت خرد در نواحی روستائی کمک می‌کند: آن دسته که به صورت مستقیم در این فعالیت دخیل هستند. (مثلاً جاذبه‌ها و هتل‌ها / مسافرخانه‌ها) و آن دسته که غیرمستقیم در گردشگری دخیل هستند (مثلاً پمپ بنزین‌ها، مغازه‌های خواربار فروشی و رستوران). از طرفی گردشگری روستائی، با وجود مزایای ذکر شده و عملی بودن آن در نظام یک راهبرد توسعه اقتصادی، برای مناطق روستائی مضراتی نیز به همراه دارد، به طوری که گردشگری و مشاغل وابسته به آن در اغلب موارد فصلی بوده و تنها در بخشی از سال باعث سودآوری می‌شود. با وجود این گردشگری روستائی همچنان یکی از معدود گزینه‌های راهبردی در راستای توسعه اقتصادی در اجتماعات روستائی است.
مناطق بیابانی مناطق خشک و بی آب و علفی هستند که زمین های آنها محصول و بازدهی کمتری دارد. اگاهی در مورد بیابان یعنی دانستن نحوه زندگی دائمی در این مناطق، با وجود حمل و نقل گران، فرصت های شغلی محدود و روش های انجام کارها و کاربرد چیزهایی که از مناطق دیگر وارد شده اند و ممکن است نامناسب باشد. سرمایه گذاری برای ایجاد و توسعه الزامات مرتبط با توسعه گردشگری به خصوص در نواحی محلی به عنوان یک اصل مطرح می باشد و در ارتباط با مفاهیم زیر معنا می یابد سرمایه گذاری در تربیت نیروی انسانی، سرمایه گذاری در راستای عملیاتی کردن پروژه های گردشگری، برابری سرمایه بخش عمومی و خصوصی و سیاست تمرکز سرمایه از جمله فعالیت های عملیاتی به شمار می آید که می تواند زمینه های توسعه بیابان ها را فراهم آورد (قره نژاد، ۱۳۸۶، ۱۹۲)، در این راستا برنامه ریزی و توسعه صنعت گردشگری و اکوتوریسم موضوع مهمی است که طرف های متفاوتی در آن وجود دارد، برقرار کردن تعادل بین نیازهای هر طرف و برنامه ریزی توسعه اقتصادی پایدار برای گردشگری و اکوتوریسم محلی یک وظیفه بسیار مهم است(عظیمی، ۱۳۸۷، ۵۳).
گردش در بیابان ها و نواحی کویری و دیدار از جاذبه های بیابانی و کویری، پوشش گیاهی، حیات جانوری، اشکال مورفولوژیک، انجام فعالیت های ورزشی و دیدار از سایر جاذبه های آن،گونه خاصی از گردشگری را بوجود آورده که گردشگری بیابان نامیده می شود. این نوع گردشگری شاخه ای از اکوتوریسم می باشد(۲۰۰۷.(UNWTO,
بیابان ها امروزه به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری طبیعی می باشد که بصورت پهنه های وسیع بخش عظیمی از خشکی های دنیا را در بر گرفته اند بیابان صحرای آفریقا، بیابان های ایران و عربستان در خاورمیانه، گبی در چین و کالاهاری، تکله مکان، راجستان، آریزونا، پاتاگونی و ویکتوریا از مهمترین بیابان ها به شمار می رود(World Tourism Organization,۲۰۰۷). اغلب این گونه تصور می شود که بیابان سرزمینی است که در آن هیچ نوع پوشش گیاهی در آن وجود ندارد و چشم اندازی است که ریگ و شن و ماسه در آن حکمفرماست(Weaver,۲۰۰۱,۲۵۱). اما در ارتباط با گردشگری بیابان هفت ویژگی سیمای زمین شناختی خاص، شرایط خاص اقلیمی، جلوه های خاص گیاهان گل دار وحشی، گونه های گیاهی غیرمعمول، فرهنگ ها، مسکن و جانوران بیابانی وجود دارد که بیابان ها را در ردیف جاذبه های مهم اکوتوریستی قرار داده است(Weaver,۲۰۰۱,۲۵۳).
امروزه در ارتباط با گردشگری و ویژگی های مناطق بیابانی مطالعات زیادی در دنیا صورت گرفته است(Weaver and Elliott,۱۹۹۵,۲۰۵:Gray,۱۹۹۸,). به عنوان مثال کشور مصر با تجدید ساختار اقتصادی خود و توجه به بیابان توانسته است درآمد زیادی را از گردشگری بیابان کسب کند.
بیابانگردی، بویژه برای بسیاری از ساکنان کشورهای اروپایی که فاقد مناطق بکر و دست نخورده طبیعی از جمله بیابان ها هستند، به یکی از زمینه های گردشگری پر جاذبه تبدیل شده است. سیمای منحصر بفرد بیابان ها که در بسیاری از مناطق شکل گرفته به تل ماسه های روان است، زندگی جانوری و گیاهی آن، آرامش و افق دید بی نظیر آن، شدت شرایط سخت اقلیمی و تفاوت های درجه حرارت شب و روز ، یادمان های تاریخی و تطابق های سازگار که زندگی انسانی در طول زمان با شرایط متنحصر به فرد پهنه های بیابانی یافته است در کنار قصص و داستان هایی که برای بیابان روها، کاروان ها و بیابانگردها رخ داده است، همواره بیابان را به یکی از جاذبه های بی بدیل طبیعی و فرهنگی تبدیل نموده و گردشگران را مشتاق به بازدید از بیابان و تجربه کردن شرایط بیابانی نموده است(کردوانی، ۱۳۸۶، ۹). حتی گروهی از گردشگران ماجراجو، با پذیرش سختی های فراوان برای گذر از بیابان های بزرگ و تاب شرایط سخت بیابانی، سفرهایی پر ماجرا را برای خود رقم زده اند. شرایط یادشده، بیابان را به عنوان یک اکوسیستم پایدار بر روی کره زمین که به سبب ویژگی های جغرافیایی و اقلیمی پدید آمده و به پایداری بوم شناختی رسیده است را به یکی از کانون های گردشگری در طبیعت تبدیل نموده و گردشگران بسیاری را به خود جلب نموده است. این در حالی است که رونق گردشگری در بیابان یا بیابان گردی نه تنها سبب بازده اقتصادی برای گستره وسیعی از کشور که ظرفیت های تولید کشاورزی و صنعتی رقابتی ندارد، فراهم می آورد بلکه برخی شیوه های سنتی فراموش شده مانند شتربانی و گله دری را احیأ نموده، ارزش های فرهنگی و تاریخی(لباس های محلی و غذاهای محلی) به فراموشی سپرده شده بیابان های ایران را زنده خواهد نمود
|
