گردشگری کوهستان

---

اکوتوريسم کوهستاني : ديدگاه جهاني در مورد فرصت ها و چالش هاي فرا روي آن
Sanjay k.nepal



مترجمین: ایوب مرادی جوکار
مهدی رمضانزاده لسبوئی

چکيده
بسياري از جوامع و کشور هاي کوهستاني (داراي کوهستان) در دنيا، اکوتوريسم را به منظور اصلاح، بهبود و کاهش مسايل زيست محيطي ومعضلات ناشياز توسعه نيافتگي ترويج و توسعه داده اند. اگر چه توافقي در مورد اين که چه اکوتوريسمي وجود دارد يا باشد، نيست اما عموماً اعتقاد بر اين است که اکوتوريسم در کوهستانها موجب ارتقاء و تشويق رفتار توريسمي مسئوليت پذيرانه، حفظ و بقاي مکانهاي طبيعي حيات وحش و اکوسيستمها،شناخت فرهنگ محلي و شيوه هاي زندگي سنتي و در نهايت طرح ريزي اشکال پايدار و مناسب زندگي براي مردم و افرادي که در نواحي و جوامع دور دست زندگي مي کنند، خواهد شد. اين مقاله ارايه دهنده روندها و تمايلات در اکوتوريسم کوهستاني است و پيشنهاد مي کندکه هرگونه تلاشي در جهت برپايي اکوتوريسم کوهستاني بايد بر پايداري، تنوع، اصلاحات نهادي، برابري جنسيتي، يکپارچگي اقتصاد جهاني، ناحيه اي و محلي، محرک هاي مالي محلي، صلح و امنيت تمرکزکند. در اين مقاله بخش نتيجه گيري شامل ارايه پيشنهادي در مورد چهارچوب تعيين و گزينش مکاني مناسب براي اکوتوريسم کوهستاني است.
مقدمه
از موقعي که اين اصطلاح (اکوتوريسم) در اواسط دهه ۱۹۸۰ ابداع گرديد،تبديل به موضوعي مهم براي تصميم گيرندگان ، سياستگذاران، محافل آکادميک و انجمن هاي کاري در سطوح بين المللي و محلي شده است(ceballos- lascurain,۱۹۹۶)Hector ceballos lascurain. کسي است که شهرتش بخاطر معرفي واژه اکوتوريسم و تعريف آن مي باشدو اين تعريف عبارتست از مسافرت به نواحي بکر و دست نخورده با هدف هاي خاص اعم ازمطالعه، تفريح و لذت بردن از اين مناظر و همچنين ديدن حيوانات و گياهان وحشي اين مناطق به اندازه مظاهر فرهنگي( هم در گذشته و هم در زمان حال)که در اين نواحي يافت مي شود(ceballos- lascurain,۱۹۹۷) اين تعريف که بوسيله مجمع اکوتوريسم بين المللي آماده گرديد، شامل و دربرگيرنده مردم بومي و محلي است.اکوتوريسم سفري مسووليت پذيرانه به نواحي طبيعي است که تنها منجر به تخريب محيط نشده بلکه باعث ارتقاي سطح رفاه و سطح زندگي مردم محلي مي شود(TEA,۱۹۹۱). با اين حال اين موضوع در زمينه هاي محيطي ، اقتصادي و اخلاقي مورد سوال و برسي قرار گرفته است. آنهايي که طرفدار اکوتوريسم مي باشند، آن را به عنوان تنها راه حل و تنها راه اميد به منظور حفظ گونه هاي در حال انقراض، اکوسيستم ها و فرهنگ، در نظر مي گيرند. اين گفتگو يک گزينه انتخابي ما بين توده ها، گروهها و اکوتوريسم نيست بلکه بحثي است در حمايت از اکوتوريسمي که از تنوعات زيستي، حفاظت کرده و منافعي را براي جوامع محلي ايجاد مي کند. در واقع يافتن نمونه هايي موفق از اکوتوريسم مشکل است(buckley,۲۰۰۱)، عليرغم اين مباحث، توافقي عمومي وجود دارد که اگر در مورد اکوتوريسم درست برنامه ريزي شود مي تواند سرنوشت مردم و مکانهاي دور دست و نواحي کمتر توسعه يافته را تغيير دهد و فرصت هاي بيشتر و بهتري در اختيار آنها قرا دهد.
عجيب نيست که دولت ها در کشور هايي که کوهستانها بخش اعظم سرزمينشان را به لحاظ زيستي و فرهنگي تشکيل داده است، اکوتوريسم را به عنوان راه حل مشکلات ناشي از توسعه نيافتگي، حاشيه اي بودن و فقر مي دانند. سال ۲۰۰۲ سال کوه و کوهستان و سال اکوتوريسم ناميده شد. اين توجه مضاعف اهميت جوامع کوهساني را افزايش داده است. اين جوامع، جوامعي هستند که اکوتوريسم را به عنوان نيرو محرکه بالقوه براي توسعه پايدار کوهستان قرار داده و در نظر گرفته اند.
در تمامي مباحث مربوط به اکو توريسم با دو مساله مواجهه مي شويم : اول نبود توافق و اجماع ما بين افراد شاغل در بخش اکوتوريسم کوهستاني در مورد اين که چه اکو توريسمي وجود دارد يا بايد وجود داشته باشد و دوم کم بودن تحقيقات درمورد اکوتوريسم کوهستاني مي باشد . در مورد اکوتوريسم تعابير و تفاسير مختلفي ارايه شده است. معيار هايي چون منافع محلي، حمايت از حفظ محيط زيست، توسعه کوچک مقياس، حجم کم بازديد کنندگان و تجارب آموزشي و...بيان کننده اين مطلب است که بسياري از نواحي داراي توريسم کوهستاني، توان تبديل شدن به محل هاي عرضه اکوتوريسم را دارند و احتمال دارد به عنوان مکانهاي عرضه کننده اکوتوريسم،در نظر گرفته شوند.با اين حال نواحي کوهستاني اي که داراي نشانه هاي توريسم همگاني و گروهي هستند، دائماً پيشوند«eco» را در تبليغات خود بکار مي برند.
ادبيات و نوشته ها بطور خاص در مورد اکوتوريسم کوهستاني کم است و اين هم به اين دليل است که تمرکز تحقيقات اکو توريستي بيشتر محدود شده است به جزاير مشهور مناطق گرمسيري، جنگل هاي انبوه مناطق گرم و پر باران، پارک هاي ملي و مناطق حفاظت شده که هيچ کدام از آنها در کوهستانها قرار ندارند(weaver,۲۰۰۲) مطالعات تجربي قابل مقايسه در مورد تاثيرات اکو توريسم خيلي کم است در عين حالي که ارزيابي هاي اقتصادي ، اکولوژيکي و اجتماعي اين مکانهاي به اصطلاح اکو توريستي نيز موجود نيست(fennel,۲۰۰)، اکوتوريسم، طبيعت گردي و توريسم پايداراغلب به جا ي يکديگر به کار مي روند در عين حالي که توريسم داراي اشکال مشخص و متنوعي است. به عنوان مثال کلمه اکو توريسم در اروپا نسبت به ديگر جاها، کمتر استفاد ه مي شود در حالي که واژه توريسم پايدار در اروپا بيشتر کاربرد دارد، اين کلمه توسط اتحاديه اروپا به عنوان مفهوم،رويکرد و شکلي از ساماندهي بکار برده شده است(blangy and vautier,۲۰۰۱) انجمن مربوط به کوهستان در سال ۱۹۹۹ گزارش کوتاه و مختصر در مورد اشکال مختلف توريسم منتشر کرد (mountain Agend,۱۹۹۹) که در اين گزارش تنها تعداد کمي از نواحي تحت عنوان مکانهاي اکو توريستي معرفي شد. نوشته هاي مربوط به اکو توريسم اغلب شامل مطالبي در مورد کوهستانهاي هيماليا در نپال به خصوص نواحي Annapurna,Everest مي باشدکه اين دو مناحيه را به عنوان مکانهاي اکو توريستي/ ماجراجويي در نظر مي گيرند.اگر حجم آمد و شد توريست ها، عوايد اجتماعي و اقتصادي آن و همچنين مسائل زيست محيطي مربوط به آنها بررسي شود مي توان گفت که اين هر دو ناحيه مکانهاي اکو توريستي هستند.(Nepal,۱۹۹۹) .به منظور بسط و تفهيم بحث، اکوتوريسم به عنوان توريسمي تعريف مي شودکه باعث تنزل رتبه و خرابي طبيعت و محيط فرهنگي نواحي کوهستان نشود و همچنين منافع و مزايای اقتصادي، محيطي و اجتماعي را به جوامع کوهستاني (مردم و ساکنين محلي) انتقال داده و تجارب زيادي را نصيب بازديد کنندگان از اين مناطق کند. آشکار است که اين تعريف مي تواند شامل بسياري از فعاليت هاي طبيعت محور باشد که مستقيماً و مشخصاً در زمره فعاليت هاي اکو توريستي قرار نمي گيرند.