بررسی سازوکارهای موثر بر کیفیت تولید تخم مرغ در صنعت مرغ تخمگذار
سید‌هادی گلدانی - کارشناس‌ارشد تغذیه طیور بررسی سازوکارهای موثر بر کیفیت تولید تخم مرغ در صنعت مرغ تخمگذار
۲۰ اسفند ۱۳۹۱
چکیده:
تخم پرندگان یکی از منابع اصلی پروتئین حیوانی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است. تولید جهانی تخم در سال ۲۰۰۷ بالغ بر ۶۵ میلیون تن بوده است. کشور ایران با تولید ۲۶ / ۱ درصد در دنیا، پانزدهمین کشور تولید کننده تخم پرندگان در دنیا است. تولید تخم‌هایی که کیفیت پوسته خوب و کیفیت درونی مناسب داشته باشند برای صنعت جهانی پرورش طیور، اهمیت اقتصادی و حیاتی دارد. هزینه مشکلات مربوط به کیفیت تخم سالانه میلیون‌ها دلار برآورد می‌شود. ضرر اقتصادی وارد شده به صنعت تخم پرندگان کشور امریکا، ناشی از مشکلات کیفیت پوسته سالیانه در حدود ۴۸۰ میلیون دلار برآورد می‌شود. همچنین فراوانی ۵ / ۲ درصدی تخم‌های شکسته و ۴ درصدی پوسته ضعیف سبب ضرر ۳۰ تا ۳۵ میلیون دلاری صنعت تولید تخم مرغ کشور مکزیک در سال ۲۰۰۵ است. عواملی از قبیل سویه پرنده، سن پرنده، تغذیه، تنش، تنش گرمایی، بیماری و سیستم پرورش بر کیفیت پوسته تخم موثر است. همچنین عواملی از قبیل ذخیره سازی، سویه و سن پرنده، تولک بری اجباری، تغذیه و بیماری ممکن است کیفیت درونی تخم مرغ را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین داشتن درک صحیحی از سازوکارهای موثر بر کیفیت پوسته تخم و کیفیت درونی تخم برای صنعت مرغ تخمگذار اهمیت حیاتی دارد.
کلمات کلیدی: مرغ تخمگذار، کیفیت تخم مرغ، کیفیت پوسته، واحد هاو، سفیده
مقدمه:
تخم پرندگان یکی از منابع اصلی پروتئین حیوانی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است. تولید جهانی تخم در سال ۲۰۰۷ بالغ بر ۶۵ میلیون تن بوده است. کشور ایران با تولید ۲۶ / ۱ درصد در دنیا، پانزدهمین کشور تولید کننده تخم پرندگان در دنیا است (مینچ و همکاران، ۲۰۱۱). تولید تخم‌هایی که کیفیت پوسته خوب و کیفیت درونی مناسب داشته باشند برای صنعت جهانی پرورش طیور، اهمیت اقتصادی و حیاتی دارد. هزینه مشکلات مربوط به کیفیت تخم سالانه میلیون‌ها دلار برآورد می‌شود (روبرتس، ۲۰۰۴). ضرر اقتصادی وارد شده به صنعت تخم پرندگان کشور امریکا، ناشی از مشکلات کیفیت پوسته سالیانه در حدود ۴۸۰ میلیون دلار برآورد می‌شود (کشاورز، ۲۰۰۳). این ضرر در سال ۱۹۸۸ در استرالیا بیش از ۱۰ میلیون دلار استرالیا بوده است. همچنین فراوانی ۵ / ۲ درصدی تخم‌های شکسته و ۴ درصدی پوسته ضعیف سبب ضرر ۳۰ تا ۳۵ میلیون دلاری صنعت تولید تخم مرغ کشور مکزیک در سال ۲۰۰۵ است (دستار، ۱۳۹۰). بنابراین داشتن درک صحیحی از سازوکارهای موثر بر کیفیت پوسته تخم و کیفیت درونی تخم در صنعت طیور اهمیت بسیار زیادی دارد.
۱-۱- سازو کارهای موثر بر کیفیت پوسته تخم پرندگان
۱-۱-۱- سویه پرنده
انتخاب ژنتیکی، سویه‌های مختلف مرغ‌های تخمگذار سبب ایجاد تفاوت‌های معنی‌دار زیادی در تولید تخم، اندازه تخم و کیفیت پوسته تخم شده است (کورتیز و همکاران، ۱۹۹۵). تفاوت‌های روشنی بین سویه‌های جدید پرندگان تخمگذار تجاری و نژادهای قدیمی آنها وجود دارد (هوکینگ، ۲۰۰۳). انتخاب ژنتیکی برای یکی از صفات مانند تولید یا وزن تخم می‌تواند بر دیگر صفات مرغ از قبیل کیفیت پوسته تاثیر‌گذار باشد (پوگین پول و همکاران، ۱۹۹۶). بنابراین انتخاب برنامه‌های ژنتیکی باید به گونه‌ای صورت گیرد که دامنه وسیعی از صفات مدنظر قرار گیرد و به گونه‌ای نباشد که بهبود در یک صفت به طور همزمان سبب افت در دیگر صفات حیاتی شود (روبرتس، ۲۰۰۴).
۱-۱-۲- سن پرنده
مطالعات زیادی نشان می‌دهد که با افزایش سن پرندگان، کیفیت پوسته تخم کاهش می‌یابد (رونالد و همکاران، ۱۹۷۵ ؛ نیس، ۱۹۹۹). با افزایش سن مرغ، اندازه تخم نیز افزایش می‌یابد و به طور همزمان وزن پوسته افزایش یا ثابت می‌ماند. افزایش در وزن تخم به یک نسبت متناسب با افزایش در وزن پوسته نیست به طوری‌که نسبت وزن پوسته به وزن تخم (که اغلب به صورت درصد پوسته بیان می‌شود) کاهش می‌یابد (جونیر و همکاران، ۱۹۸۷ ؛ الاروسی و همکاران، ۱۹۹۴). برخی شواهد نشانگر ناتوانی مرغ برای تولید مقدار اضافی پوسته تخم است این ناتوانی مرتبط با فعالیت آنزیم ۲۵- هیدروکسی- کلی کلسیفرول-۱- هیدروکسیلاز، آنزیم فعال در همئوستاز کلسیم است (جونیر و همکاران، ۱۹۸۷ ؛ الاروسی و همکاران، ۱۹۹۴). استفاده از جیره‌های کم پروتئین در تغذیه مرغ‌های مسن که باعث کاهش اندازه تخم می‌شود ممکن است کیفیت پوسته را بهبود بخشد (کشاورز، ۲۰۰۳). استفاده از بعضی مکمل‌ها نیز ممکن است سبب بهبود کیفیت پوسته تخم در مرغ‌های مسن شود (مبی و همکاران، ۲۰۰۳).
۱-۱-۳- تغذیه
هر پوسته تخم از ۳ گرم کلسیم تشکیل شده است. بنابراین، جیره مرغ‌ها باید دارای کلسیم کافی و به شکلی باشد که مورد استفاده پرنده قرار گیرد. به نظر می‌رسد این اتفاق نظر وجود دارد که ۵۰ تا ۷۰ درصد کلسیم جیره باید به شکل ذرات درشت با قطر ۲ تا ۵ میلی‌متر و باقیمانده به صورت پودر باشد (نیس، ۱۹۹۹). مقادیر ناکافی فسفر ممکن است باعث غیر‌معدنی شدن اسکلت در مرغ‌های تخمگذار گردد. نسبت کلسیم به فسفر جیره دارای اهمیت زیادی است. بطوریکه سطوح بالای فسفر ممکن است در جذب کلسیم در دستگاه گوارش تداخل ایجاد کند و باعث کاهش کیفیت پوسته گردد (بورمن و گوناراتن، ۲۰۰۱). به نظر می‌رسد از میان عوامل دیگر احتیاجات کلسیم و فسفر بیشتر تحت تاثیر سن پرندگان قرار می‌گیرد (بار و همکاران، ۲۰۰۲). ویتامین D برای سوخت و ساز کلسیم ضروری است و باید در جیره لحاظ شود (هورویتز، ۱۹۸۷). ۲۵-هیدروکسی ویتامین D متابولیت ویتامین D است (که در بدن پرنده به شکل فعال زیستی ویتامین D۳ تبدیل می‌گردد) و در حال حاضر به صورت تجاری موجود است (دقیر، ۱۹۹۵). اگر عمل مخلوط کردن خوراک بدرستی صورت نگیرد به گونه‌ای که اجزای تشکیل دهنده جیره غذایی از یکدیگر جدا شوند، مرغ‌ها مقدار مواد مغذی کافی (به خصوص کلسیم و ویتامین D۳) دریافت نمی‌کنند، این امر می‌تواند سبب کاهش استحکام پوسته و بروز مشکلاتی از قبیل ترک‌های بزرگ
[۱] ، ترک‌های مویی‌شکل
[۲] ، ترک‌های ستاره‌شکل
[۳] ، تخم‌های پوسته نازک، تخم‌های لنبه۴ (بدون پوسته آهکی) گردد (دستار، ۱۳۹۰). کیفیت آب ممکن است بر کیفیت پوسته موثر باشد. آب‌هایی که دارای سطوح بالای الکترولیت هستند ممکن است در بلند مدت اثرات منفی بر کیفیت پوسته تخم بگذارند (بالانو و یوسلویچ، ۱۹۸۷). همچنین آب شور (آب آشامیدنی حاوی نمک بالا) می‌تواند سبب تشکیل ترک‌هایی مویی شکل، ترک‌های ستاره‌شکل، تخم‌های پوسته نازک، تخم‌های لنبه (بدون پوسته آهکی) شود (دستار، ۱۳۹۰). درجه حرارت آب بویژه در آب و هوای گرم دارای اهمیت زیادی در پرورش مرغ‌های تخمگذار است. مطالعات نشان داده است که فراهم آوردن آب خنک می‌تواند سبب بهبود کیفیت پوسته به هنگام تنش گرمایی در مرغ‌ها شود (گلاتز، ۱۹۹۳؛ دقیر، ۱۹۹۵). جیره‌های دارای سطوح بالای پلیساکاریدهای غیر نشاسته‌ای
[۴] (NSP) باعث افزایش ویسکوزیته، نگهداری مقادیر زیاد آب در دستگاه گوارش و مدفوع آبکی و چسبناک می‌شوند. استفاده از آنزیم‌های تجزیه‌کننده پلیساکاریدهای غیر‌نشاسته‌ای در جیره جوجه‌های گوشتی تا اندازه بسیار زیادی به حل این مشکل کمک کرده است (چاکت و هاقت، ۱۹۹۷). در مطالعه‌ای که در دانشگاه نیوانگلند انجام شد افزودن آنزیم‌های تجاری به جیره‌های بر پایه گندم- جو مرغ‌های تخمگذار نه تنها محتوای رطوبت مدفوع را بهبود بخشید بلکه سبب بهبود کیفیت پوسته شد. هر چند در این مطالعه افزودن آنزیم سبب کاهش واحد هاو و اندکی روشن شدن رنگ پوسته تخم مرغ‌های پوسته قهوه‌ای گردید (روبرتس و همکاران، ۱۹۹۹). آنزیم فایتاز در جیره‌های طیور استفاده می‌شود و سبب جدا شدن پیوند فسفر فیتات و کاهش دفع فسفر می‌شود. نشان داده شده است که افزودن آنزیم فایتاز سبب بهبود کیفیت پوسته تخم می‌شود (کشاورز، ۲۰۰۳). همچنین آلودگی خوراک با مایکوتوکسین‌ها نیز قابلیت کاهش تولید و کاهش کیفیت پوسته را دارد. ممکن است این اثرات به واسطه کاهش مصرف خوراک‌های آلوده به مایکوتوکسین باشد (ساکسوپت و همکاران، ۱۹۸۹).
۱-۱-۴- تنش
دامنه‌ای از انواع مختلف تنش‌ها می‌تواند بر کیفیت پوسته تاثیر‌گذار باشد. از مدت‌ها پیش نشان داده شده است که جمعیت شلوغ بازدیدکنندگان سبب افزایش تولید تخم‌های با بدنه شیاردار
[۵] می‌شود (دورمینی و همکاران، ۱۹۶۵). تخم مرغ‌های با بدنه شیاردار بدلیل انقباض غده پوسته به هنگام تشکیل پوسته تخم در مراحل اولیه است. تنش همچنین می‌تواند زمان تخمگذاری را به تاخیر بیندازد در حالیکه تخم‌ها آماده تخمگذاری هستند و این می‌تواند وقوع تخم‌های کناره پهن
[۶] را افزایش دهد (رینارد و ساوری، ۱۹۹۹). بروز شوک ناگهانی و تنش‌هایی نظیر ترس می‌تواند سبب تشکیل تخم‌های بد شکل
[۷] ، تخم‌هایی با پوسته‌های سنباده‌ای
[۸] یا ناصاف
[۹] ، تخم‌های کناره پهن و تخم‌های با بدنه شیاردار گردد (دستار، ۱۳۹۰).
۱-۱-۵- تنش گرمایی
دمای بالا در طول تابستان می‌تواند دلیل تشکیل تخم‌های کوچک و کاهش کیفیت پوسته باشد؛ تنش گرمایی سبب کاهش مصرف خوراک و محدود شدن زیست فراهمی کلسیم خون برای تشکیل پوسته تخم می‌شود. همچنین تنش گرمایی ممکن است سبب کاهش فعالیت کربنیک آنهیدراز شود. این آنزیم سبب فراهم آوردن کربنات برای پوسته می‌گردد (بالینو و همکاران، ۱۹۸۹). احتمالا اندازه ذرات کلسیم بر توانایی پرندگان برای تولید پوسته تخم‌های با کیفیت خوب در شرایط تنش گرمایی موثر است (نیس و همکاران، ۱۹۹۵). مشخص شده است که احتیاجات فسفر مرغ‌های تخمگذار در شرایط آب و هوایی گرم اندکی افزایش می‌یابد (گارلیش و همکاران، ۱۹۷۸ به نقل از نیس و همکاران، ۱۹۹۵). افزودن بی‌کربنات سدیم، الکترولیت‌ها و سیلکات آلومینیوم به جیره می‌تواند سبب کاهش اثرات منفی تنش گرمایی شود (بالینو و موهرزا، ۱۹۹۷؛ نیس، ۱۹۹۵). همچنین استفاده از آب آشامیدنی خنک نیز می‌تواند سبب کاهش اثرات منفی تنش گرمایی شود (دقیر، ۱۹۹۵).
۱-۱-۶- بیماری
گزارشاتی وجود دارد که بعضی از بیماری‌ها بر کیفیت پوسته تخم پرندگان تاثیر گذارند. بعضی از عوامل بیماری زا می‌توانند در بافت دستگاه تولید مثلی پرنده رشد کرده و سبب ایجاد مشکلاتی در پوسته تخم شوند. گزارشات نشان می‌دهد برونشیت عفونی سبب تشکیل تخم‌هایی با پوسته رنگ پریده شده که در بعضی اوقات با ظاهر چروکیده نمایان است (چارلتون و همکاران، ۲۰۰۰). بیماری برونشیت می‌تواند سبب ایجاد ترک‌های مویی‌شکل
[۱۰] و ستاره شکل
[۱۱] ، تخم‌های بد شکل
[۱۲] و تخم‌های کناره پهن
[۱۳] شود (دستار، ۱۳۹۰). نشانگان (سندرم) کاهش تولید تخم مرغ سبب تشکیل تخم هایی با پوسته رنگ پریده و بد شکلی‌های پوسته از قبیل تخم‌هایی با پوسته نرم یا پوسته ناصاف می‌شود (چارلتون و همکاران، ۲۰۰۰). دیگر بیماری‌هایی که سبب افت تولید می‌شوند عبارتند از بیماری نیوکاسل، آنفلوآنزای پرندگان، آنسفالومالاشیای پرندگان و مایکوپلاسما گالی‌سپتیکوم است (چارلتون و همکاران، ۲۰۰۰).
۱-۱-۷- سیستم پرورش
نوع سیستم پرورش ممکن است بر کیفیت پوسته تخم موثر باشد. هر چند، مشکلات ابتدایی ترک خوردگی تخم‌ها در قفس، عمدتا به دلیل تغییر در طراحی قفس‌ها بهبود یافته است (وال و تاسون، ۲۰۰۲). از میان سیستم‌های مختلف تولید (قفس، مرتع آزاد و غیره) بسیاری از مشکلات کیفیت پوسته به سیستم مرتع آزاد بر می‌گردد (فراستر و بین، ۱۹۹۴)، که ممکن است به عدم توازن جیره مرغ‌ها مربوط باشد (روبرتس، ۲۰۰۴). برخی مطالعات نشان دهنده اثر تراکم قفس بر کیفیت پوسته تخم است (مانچ و همکاران، ۱۹۸۶). در حالیکه گزارشات دیگر خلاف این اثرات را نشان می‌دهد ( لی و موس، ۱۹۹۵).
۱-۲- سازو کارهای موثر بر کیفیت درونی تخم پرندگان
محتویات درونی تخم پرندگان شامل زرده و سفیده (آلبومین) است. یک تخم دارای کیفیت خوب باید فاقد لکه‌هایی از قبیل لکه‌های خونی، لکه‌های رنگی و لکه‌های گوشتی باشد. کیفیت زرده جزیی از کیفیت تخم است. کیفیت زرده شامل دو جزء رنگ زرده و قوام غشاء پری ویتلین اطراف زرده است. اگر غشاء پری ویتلین ضعیف باشد (مثلا در یک تخم قدیمی)، زرده به سادگی از هم پاشیده می‌شود (کیرندا و مک‌کی، ۲۰۰۰). کیفیت سفیده معمولا به صورت واحد هاو بیان می‌شود (روبرتس، ۲۰۰۴). برخی از عوامل موثر بر واحد هاو عبارتند از: زمان نگهداری و دما، سویه و سن پرنده، تغذیه (پروتئین جیره و محتوای اسیدهای آمینه آن از قبیل لیزین و متیونین، آنزیم‌های خوراک، نوع دانه / منبع پروتئین)، بیماری (بورس فابرسیوس)، مکمل‌ها (اسید اسکوربیک، ویتامین E)، تولک‌بری اجباری و بیماری است.
۱-۲-۱- ذخیره‌سازی
ارتفاع سفیده و واحد هاو با افزایش زمان نگهداری، کاهش می‌یابد و این کاهش نسبت به دمای بالا بسیار سریعتر اتفاق می‌افتد. خنک کردن سریع تخم‌ها با دی اکسید کربن سبب بهبود واحد هاو تخم‌های نگهداری شده می‌گردد (کینر و همکاران، ۲۰۰۰). دمای بالا و رطوبت پایین انبار ذخیره‌سازی تخم مرغ می‌تواند سبب افزایش سفیده آبکی
[۱۴] گردد (دستار، ۱۳۹۰). در طول نگهداری تخم‌ها، pH سفیده افزایش می‌یابد این رخداد با کیفیت سفیده مرتبط است (بنتون و براک، ۲۰۰۰). در طول نگهداری، کیفیت غشاء ویتلین کاهش می‌یابد، که سبب حساسیت بیشتر زرده به متلاشی شدن می‌گردد (کریندا و مک‌کی، ۲۰۰۰).
۱-۲-۲- سویه و سن پرنده
سن مرغ بر کیفیت سفیده موثر است. با افزایش سن پرنده کیفیت سفیده کاهش می‌یابد (روبرتس و بال، ۲۰۰۴ ؛ سیلورسایدیس و اسکات، ۲۰۰۱). همچنین با افزایش سن مرغ فراوانی لکه‌های گوشتی
[۱۵] در زرده تخم افزایش می‌یابد (دستار، ۱۳۹۰). کیفیت سفیده همچنین تحت تاثیر انتخاب ژنتیکی و سویه پرنده است (سیلورسایدیس و اسکات، ۲۰۰۱؛ دستار، ۱۳۹۰).
۱-۲-۳- تولک‌بری اجباری
نشان داده شده است که تولک‌بری اجباری مرغ‌های مسن سبب بهبود کیفیت سفیده می‌شود (تونا و همکاران، ۲۰۰۲).
۱-۲-۴- تغذیه
تعدادی از عوامل تغذیه‌ای برکیفیت سفیده تاثیر گذار است. گزارشاتی وجود دارد که افزایش پروتئین و محتوای اسید آمینه‌ای جیره سبب کاهش کیفیت آلبومین می‌شود (هامریش و کجیر، ۱۹۹۹). همچنین با افزایش لیزین جیره (بالنیو و همکاران، ۲۰۰۰)، مکمل ویتامین C (فرانچینی و همکاران، ۲۰۰۲)، مکمل ویتامین E بویژه در زمان تنش گرمایی (پوتپانگ‌سریپورن و همکاران، ۲۰۰۱) کیفیت سفیده افزایش می‌یابد. افزودن رقم‌های متفاوت دانه غلات از قبیل ارزن نیم‌کوب (عبدالرزاق و الذبیر، ۱۹۹۸) یا گندم (روبرتز و همکاران، ۲۰۰۲) می‌تواند بر کیفیت سفیده تاثیر‌گذار باشد.
۱-۲-۵- بیماری
برونشیت عفونی ویروسی اصلی‌ترین بیماری مرغ‌های تخمگذار است که سبب کاهش کیفیت سفیده می‌شود (اسپکمن، ۱۹۸۷). شواهدی در دست است که برونشیت عفونی سنتز پروتئین‌های سفیده در قسمت مگنوم اویداکت را مختل می‌کند (باتلر و همکاران، ۱۹۷۲). این رخداد با تغییرات بافت‌شناسی در اپیتلیوم مگنوم مرتبط است (داویدسون، ۱۹۸۶).
نتیجه‌گیری:
همانطور که در مطالب بالا اشاره شد. سازوکارهای تاثیر‌گذار زیادی بر کیفیت پوسته و کیفیت درونی تخم مرغ وجود دارد. لذا آگاهی از این این سازوکارها برای تولیدکنندگان به منظور دستیابی به تولید بهینه امری ضروری و حیاتی است. عملکرد و مدیریت خوب به همراه توجه به پرورش پرندگان، جمع‌آوری با دقت تخم مرغ‌ها، حمل و نقل و فرآوری مناسب نوید بخش تولید تخم مرغ‌هایی با کیفیت نهایی بالا است.
منابع
دستار، ب. ۱۳۹۰. در ترجمه راهنمای کاربردی ارزیابی کیفیت تخم‌مرغ. انتشارات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. چاپ اول. ۷۱ ص.
Balnave, D, Gill, RJ, Li, X and Bryden, WL.۲۰۰۰. Responses of IsaBrown laying hens to a pre-layer diet containing additional calcium and to dietary protein and lysine concentrations during. Australian Journal of Agricultural Research ۵۱: ۷۷۹-۷۸۴.
Balnave, D. and Muheereza, SK. ۱۹۹۷. Improving eggshell quality at high temperatures with dietary sodium bicarbonate. Poultry Science. ۷۶: ۵۵۸-۵۹۳.
Balnave, D. and Yoselewitz, I. ۱۹۸۷. The relation between sodium chloride concentration in drinking water and eggshell damage. The British Journal of Nutrition. ۵۸: ۵۰۳-۵۰۹.
Balnave, D., Yoselewitz, I. and Dixon, R. ۱۹۸۹. Physiological changes associated with the production of defective egg-shells by hens receiving sodium chloride in the drinking water. British Journal of Nutrition. ۶۱ :۳۵-۵۳.
Bar, A., Razaphkovsky, V. and Vax, E. ۲۰۰۲. Re-evaluation of calcium and phosphorus requirements in aged in laying hens. British Poultry Science. ۴۳: ۲۶۱-۲۶۹.
Benton, CE., Jr. and Brake, J. ۲۰۰۰. Effects of atmospheric ammonia on albumen height and pH of fresh broiler eggs. Poultry Science. ۷۹: ۱۵۶۲-۱۵۶۵.
Boorman, KN. and Gunaratne, SP. ۲۰۰۱. Dietary phosphorus supply, egg-shell deposition and plasma inorganic phosphorus in laying hens. British Poultry Science. ۴۲: ۸۱-۹۱.
Butler, EJ., Curtis, MJ., Pearson, AW. and McDougall, JS.۱۹۷۲. Effect of infectious bronchitis on the structure and composition of egg albumen. Journal of the Science of Food and Agriculture. ۲۳ :۳۵۹-۳۶۹.
Charlton, BR., Bermudez, AJ., Boulianne, M., Halvorson, DA., Jeffrey, JS.,Newman, LJ,Sander, JE and Wakenell, PS. (Eds). ۲۰۰۰. Avian Disease Manual,۱۵th edition, American Association of Avian Pathologists, Pennsylvania, U.S.A. P: ۲۵۱.
Choct,Mand Hughes, RJ. ۱۹۹۷. The nutritive value of new season grains for poultry. Recent Advances in Animal Nutrition in Australia ۱۹۹۷, University of New England, Armidale, NSW ۲۳۵۱, Australiap. p: ۱۴۶-۱۵۰.
Daghir, NJ. ۱۹۹۵. Replacement Pullet and Layer Feeding and Management in Hot Climates. In :Poultry Production in Hot Climates, CAB International, University Press, Cambridge. pp. ۲۱۹-۲۵۳
Davidson, MF. ۱۹۸۶ .Histological studies of changes in the magnum of the domestic hen associated with the production of “watery white” eggs. British Poultry Science. ۲۷: ۳۵۳-۳۵۴.
Dorminey, R., Jones, JE. and Wilson, HR. ۱۹۶۵. Influence of cage size and frightening on incidence of body checked eggs. Poultry Science. ۴۴: ۳۰۷-۳۰۸.
Elaroussi, M. A., Forte, L. R., Eber, S. and Biellier, H. V. ۱۹۹۴. Calciumhom eostasis in the laying hens.age and dietary calciume effects. Poultry Science۷۳. ۱۵۸۹-۱۵۸۱:
Franchini, A. Sirri, F., Tallarico, N., Minelli, G., Iaffaldano, N. and Meluzzi, A. ۲۰۰۲. Oxidative stability and sensory and functional properties of eggs fromlaying hens fed supranutritional doses of vitamins E and C. Poultry Science. ۸۱: ۱۷۴۴-۱۷۵۰.
Fraser, AC and Bain, MM.۱۹۹۴. comparison of eggshell structure from birds housed in conventional battery cages and in a modified free range system. Proceedings of the ۹th European Poultry Conference, Glasgow, U.K. August ۱: ۱۵۱-۱۵۲.
Glatz, PC. ۱۹۹۳. Cool drinking water for layers and broilers in summer. Proceedings of the ۹th Australian Poultry and Feed Convention, Gold Coast, Australia. ۲۰۲-۲۰۵.
Hammershoj, M. and Kjaer, JB. ۱۹۹۹. Phase feeding for laying hens : effect of protein and essential amino acids on egg quality and production. Acta Agriculturae Scandinavica Section A. Animal Science. ۴۹: ۳۱-۴۱.
Hocking, P., Bain,M.,Channing, CE., Fleming, R. and Wilson, S. ۲۰۰۳. Genetic variation for eggproduction, egg quality and bone strength in selected and traditional breeds of laying fowl. British poultry Science. ۸۵: ۶۵۵-۷۰۲.
Hurwitz, S. ۱۹۸۷. Effect of nutrition on egg quality. In : Egg Quality(Current Problems and Recent Advances, pp. ,۲۳۵-۲۵۴, Eds. Wells, RG and Belyavin, CG.). Poultry Symposium Number Twenty, Butterworths, London, Boston. ۲۳۵-۲۵۴.
Joyne, C. J., Peddie, M. J. and Taylor, T. G. ۱۹۸۷.The effect of age on egg production in the domestic hen.General and Comparative Endocrinology. ۶۵:۳۳۱-۳۳۶.
Keener, K. M LaCrosse, J. D., Curtis, P. Anderson, K. and Farkas, B. ۲۰۰۰. The influence of rapid air cooling and carbon dioxide cooling and subsequent storage in air and carbon dioxide on shell egg quality. Poultry Science. ۷۹: ۱۰۶۷-۱۰۷۰.
Keshavarz, K. ۲۰۰۳. Effect of reducing dietary protein, methionine, choline, folic acid and vitamin B۱۲ during the late stage of egg production cycle on performance and egg shell quality. Poultry Science. ۸۲: ۱۴۰۷-۱۴۱۴.
Kirunda, DFK. and McKee, SR. ۲۰۰۰. Relating quality characteristics of aged eggs and fresh eggs to vitelline membrane strength as determined by a texture analyzer. Poultry Science. ۷۹: ۱۱۸۹-۱۱۹۳.
Lee, K. and Moss, C. W. ۱۹۹۵. Effects of population density on layer performance. Poultry Science.۷۴: ۱۷۵۴-۱۷۶۰.
Mabe, I, Rapp, C, Bain, MM and Nys, Y. ۲۰۰۳. Supplementation of a corn-soybean meal diet with manganese, copper, and zinc from organic or inorganic sources improves eggshell quality in aged laying hens. Poultry Science. ۸۲: ۱۹۰۳-۱۹۱۳.
Mench, J. A., Sumner, D. A. and Rosen-Molina, J. T. ۲۰۱۱. Sustainability of egg production in the united states-The policy and market context. Poultry Science. ۹۰: ۲۲۹-۲۴۰.
Mench, J., Tienhoven, A., Marsh, J., McCormick, C., Cunningham, DL. and Baker, RC. ۱۹۸۶. Effects of cage and floor pen management on behavior, production, and physiological stress responses of laying hens. Poultry Science. ۶۵: ۱۰۵۸-۱۰۶۹.
Nys, Y. ۱۹۹۹. Nutritional factors affecting eggshell quality.Czech Journal of Animal Science. ۱۴: ۱۳۵-۱۴۳.
Poggenpoel, D., Ferreira, G,, Hayes, J. and Preez, J. ۱۹۹۶. Response to long-term selection for egg production in laying hens. British Poultry Science. ۳۷: ۷۴۳-۷۵۶.
Puthpongsiriporn, U., Scheidler, SE., Sell, J. and Beck, M. ۲۰۰۱. Effects of vitamin E and C supplementation on performance, in vitro lymphocyte proliferation, and antioxidant status of laying hens during heat stress. Poultry Science. ۸۰: ۱۱۹۰-۱۲۰۰.
Reynard,M . and Savory, C. ۱۹۹۹. Stress-induced oviposition delays in laying hens: duration and consequences for eggshell quality. British Poultry Science. ۴۰: ۵۸۵-۵۹۱.
Reynolds, R., Rahija, R., Schenkman, D. and Richter, C. ۱۹۹۳. Experimental murine cytomegalovirus. Laboratory Animal Science. ۴۳: ۲۹۱-۲۹۵.
Roberts, J. R. ۲۰۰۴. Factors affecting egg internal quality and egg shell quality in laying hens. Journal of Poultry Science. ۴۱: ۱۶۱-۱۷۷.
Roberts, R, Ball,W and Suawa, E. ۲۰۰۲. The use of feed enzymes in wheat-based diets for laying hens. Proceedings of the Australian Poultry Science Symposium (R Pym, Ed). ۱۴: ۱۳۷-۱۴۰.
Roberts, R, Choct, M. and Ball, W. ۱۹۹۹. Effect of different commercial enzymes on egg and egg shell quality in four strains of laying hens. In : Proceedings of the Australian Poultry Science. Symposium. Sydney (DJ Farrell, Ed. ۱۱: ۱۳۹-۱۴۲.
Roberts, R. and Ball, W. ۲۰۰۴ Egg quality guidelines for the Australian egg industry. Australian Egg Corporation Limited Publication. ۰۳ / ۱۹, ۳۲ pp.
Roberts, S. A., Xin, H., Kerr, B. J., Russell J. R. and Bregendahal, K. ۲۰۰۷. Effect of dietary fiber and crude protein on nitrogen balance and egg production in laying hens. Poultry Science. ۸۶: ۱۷۱۶-۱۷۲۵.
Roland, D., Sloan, D. and Harms, R.۱۹۷۵. The ability of hens to maintain calcium deposition in the egg shell and egg yolk as the hen ages. Poultry Science. ۵۴: ۱۷۲۰-۱۷۲۳.
Silversides, F. G. and Scott, T. A. ۲۰۰۱. Effect of Storage and layer age on quality of eggs from two lines of hens. Poultry Science. ۸۰: ۱۲۴۰-۱۲۴۵.
Suksupath, S., Cole, E., Cole, R. and Bryden, WL. ۱۹۸۹. Toxicity of cyclopiazonic acid in the laying hen. Proceedings of the Australian Poultry Science Symposium, Sydney.PP: ۹۴-۹۸.
Summers, J. ۱۹۹۳. Reducing nitrogen excretion of the laying hen by feeding lower crude protein diets. Poultry Science. ۷۲:۱۴۷۳-۱۴۷۸.
Tona, K., Bamelis, F., De Ketelaere, B., Bruggeman, V. and Decuypere, E. ۲۰۰۲. Effect of induced molting on albumen quality, hatchability, and chick body weight from broiler breeders. Poultry Science. ۸۱: ۳۲۷-۳۳۲.
Wall, H. and Tauson, R. ۲۰۰۲. Egg quality in furnished cages for laying henseffects of crack reduction measures and hybrid. Poultry Science. ۸۱: ۳۴۱-۳۴۸.
[۱۶] Gross Cracks
[۱۷] Hairline Cracks
[۱۸] Star Cracks
۴Shell-Less eggs
[۱۹] Non Starch Polysaccharides
[۲۰] Body-checked eggs
[۲۱] Slab-sided eggs
[۲۲] Misshapen eggs
[۲۳] Sand paper
۵Rough shells
[۲۴] Hairline Cracks
[۲۵] Star Cracks
[۲۶] Misshapen eggs
[۲۷] Flat-sided eggs
[۲۸] Watery Whites
[۲۹] Meat Spots
