قالی‌بافی
قالی یا
خالی یا
غالی یا
فرش، نوعی گستردنی بافته شده از الیاف
پنبه،
پشم و در بعضی موارد
ابریشم است که معمولاً برای پوشش زمین به کار می‌رود. از آنجا که قالی و فرش همیشه نقش‌های زیبا بر خود داشته‌اند، امروزه به جنبهٔ تزئینی آن نیز توجه می‌شود.
ریشه‌شناسی واژه‌های مربوط به گستردنی‌ها[ویرایش]
در زبان پهلوی واژه‌های گوناگونی برای اشاره به انواع گستردنی‌ها به کار برده می‌شد: برای قالی نفیس از
بَت یا
بوپ، برای
نمد و فرش از
نمت استفاده می‌شود و برای فرش و بستر از
ویستَرْگ که از
ویستردن (wistardan) گرفته شده که در فارسی امروز،
گستردن گفته می‌شود.
اما واژهٔ
قالی یا
خالی یا
غالی از نام شهری به نام
قالین (اصل نام شهر مشخص نیست هرچند قلعه و نه شهری وجود دارد که به انگلیسی غالین جاکار و بِرداوان می‌نامند و در خود ارمنی برداوان می‌گویند) در ارمنستان (بخشی از ایران باستان) گرفته شده‌است.
معنای «بوب» در لغتنامه دهخدا چنین آمده‌است: فرش و بساط خانه... فرشی که آن را انبوب نیز گویند... در ارمنی، بوب و پهلوی، بوپ. در تاریخ طبری از ابوجعفر محمد بن جریر طبری (حدود ۲۶۶ - ۳۱۰) و ترجمه و تالیف ابو علی محمد بلعمی (۳۲۵) واژه «بساط» مترادف فرش آمده‌است و آنجا که از « فرش بهارستان » سخن می‌رود که در حملهٔ اعراب به
ایران از کاخ تیسفون بدست آمده‌است در معجم البلدان از یاقوت حموی (اوایل سده هفتم هجری قمری) چنین می‌آید: «بساطی یافتند از دیبا، شصت ارش اندر شصت ارش».
در نزهة القلوب حمدالله مستوفی (۷۵۰) از قول ابوعون صاحب کتاب الذیج چنین آمده‌است: «در قالی‌قلا فرشی بافته می‌شود که آن را قالی نامند و قالی نسبت اختصاری است به شهر قالی‌قلا و قالی‌قلا شهری است در ارمنستان کبیر... از عهد انوشیروان، هنوز ارمنستان بدست ایرانیان بود تا اسلام آمد...«ارمینیاغس» یکی از مردم ارمنستان زمام حکومت... را در دست گرفت. پس از وی زنی به حکومت رسید بنام «قالی» و شهری ساخت و آن را«قالی‌قاله» نامید که به معنای احسان است.»
پیشینهٔ قالی[ویرایش]
تاریخچهٔ بافت قالی (یا فرش) تا آنجا که دانسته شده‌است به هزارهٔ پنجم و ششم پیش از میلاد در آسیای مرکزی برمی‌گردد. قالی ایرانی پازیریک، قدیمی‌ترین قالی یافته‌شده جهان است که در سیبری کشف شده و بافت
ایران در دوران هخامنشیان است. قالی‌بافی در سده ۱۰ میلادی به وسیلهٔ مورها به اسپانیا شناسانده شد. جنگ‌های صلیبی باعث شد تا قالی‌های ترکی به اروپا برود که در آنجا بیشتر از دیوار آویزان می‌شد و یا بر روی میزها قرار می‌گرفت. بنابراین، از آغاز آشنایی اروپاییان با قالی، آنها به آن به دیدهٔ یک اثر هنری و نه یک زیرانداز می‌نگریستند. پس از گسترش تجارت در سده ۱۷ (میلادی)،
قالی‌های ایرانی به شکل چشمگیری به اروپای غربی شناسانده شد.
امروزه مراکز عمدهٔ تولید و بافت قالی، کشورهای
ایران،
پاکستان ،
هند ، ترکیه، شمال آفریقا، منطقهٔ قفقاز، نپال، اسپانیا،
ترکمنستان و تبت می‌باشند.
جستارهای وابسته[ویرایش]
•
قالی کرمان•
قالی پازیریک•
قالی کاشمر•
قالی بختیاری•
طراحی فرش•
قالی ایرانی•
قالی بافی استان اصفهانپانویس[ویرایش]
منابع[ویرایش]
• فرهنگ لغت عمید.
پیوند به بیرون[ویرایش]
•
سایت علمی پژوهشی فرش ایران •
سایت اطلاع رسانی فرش ایران
