ارگ قورتان
ارگ قورتان -
اصفهانروستای
قورتان که بسیار جالب و دیدنی است و علاوه بر کشاروزی و زیبایی های طبیعی منطقه، قلعه قدیمی قورتان در آن جلب توجه می کند و از مهمترین آثار تاریخی قورتان ، ارگ عظیم و تاریخی آن است که قدمتش به قرن چهارم هجری (۳۶۶-۳۲۳ ه،ق) که به دوره ی دیلمیان (دیالمه) برمی گردد (حدود۱۰۹۰ سال قبل) و به واسطه موقعیت ممتازی که دارد (در کنار زاینده رود) از تاریخ بنا تا به امروز سکونت در آن وجود داشته است و به جرات می توان گفت ارگ قورتان تنها قلعه خشت و گل جهان است که هنوز مسکونی است و در آن زندگی می کنند.
آری شاید کسى باور نکند اگر بشنود درایران هنوز قلعه ی مسکونى وجود دارد.
قلعه چهار هکتارى قورتان با وجود ویژگى هاى ارزشمند میراثى که آن را شایسته ثبت در فهرست آثار ملى مى کند، آخرین و تنها بازمانده از
قلعه روستاهای کشور است که این روزها نفسهاى آخر خود را مى کشد اگر همین چند خانوار (هفت خانوار) باقى مانده که کمتر از تعداد انگشتان دستند نیز از درون قلعه کوچ کنند و مانند هم ولایتى هایشان ساکن بیرون قلعه شوند آن وقت دیگر دامها و پرندگان تنها ساکنان و شاهدان تخریب آرام آرام آن خواهند بود و البته اهالى روستا نیز شاهدان بیرونى آن !
این در حالى است که تا سال ۱۳۳۵ شمسی تمامی مردم در داخل ارگ سکونت داشتند و قلعه قورتان مملو از جمعیت بوده ، وجود فشار حکومتی ، لزوم همبستگی مردم برای دفاع در برابر اشرار و بیگانگان ، عدم مالکیت شخصی زمینها و نبود توان مالی برای ساخت وساز خانه در محدوده های خارج ارگ ، باعث باقی ماندن مردم در داخل ارگ برای سالیان طولانی شد. قصه مهاجرت از قلعه بعد از اجرای قوانین اصلاحات ارضی و با افزایش احساس امنیت، ازدیاد جمعیت و ایجاد امکان بهره بردارى و ساخت و ساز از زمینها آغاز شد و به مرور زمان مردم ارگ را رها کرده و در حاشیه ی شمال و شمال شرقی ارگ شروع به احداث خانه های جدید نمودند.
اما در سالهاى قبل و بعد از انقلاب به اوج رسید و مردم زندگی در بیرون قلعه را به داخل آن ترجیح داده اند تا تقریباً خالى از سکنه و نیمه متروکه شد.
با مستقر شدن مردم در خانه های جدید، اغلب خانه هاى سالم و نیمه سالم داخل ارگ ، به محلی برای نگهداری دام و انباری برای ذخیره ی
علوفه و محصولات کشاورزی تبدیل شد و این روزها طویله دام هاى روستاییان شده اند و کوچه ها و دالانها و
هشتی هاى مسقف زوزه کش بادهاى کویرى است که همین امر باعث تخریب شدید بافت قدیمی بناها گردیده است.
قلعه قورتان در کنار جاده اصلى و رودخانه زاینده رود واقع شده،که با عبور ماشین های سنگین و آب رودخانه در مواقع پر آبی و مواقعی که آب زیادی از پشت سد آزاد می کنند بر تخریب هر چه بیشتر آن دامن می زنند یکى از برجهایى که اکنون تخریب شده درست در محلى بوده که هم اکنون رودخانه جریان دارد.
سالم ترین بخش قلعه ضلع شرقى آن است که کنار جاده اصلى قرار گرفته است.
قلعه دارای دو درب یا دروازه شمالی وجنوبی بوده و هر دروازه دارای هشتی بزرگ به قطر ۶ متر است که متاسفانه دروازه جنوبی آن بدلیل ظغیان آب رودخانه تخریب شده است ،گفته می شود این قلعه ، از قلاع نـظامی بوده است و در مواقع نا امنی زندگی بیش از ۵۰ خانوار را به خوبی تامین می کرده است.
از همان ابتدا ورود به آن عظمت دیوارهای قلعه اش چشمگیر است و کوچه های آن به گونه ای طراحی شده که تازه واردها نمی توانند راه خروج را به آسانی بیابند و می بایست ساعتها جستجو کنند ، بلندی دیوارها هم سبب می شود که نتوان پیرامون قلعه را دید و جهت و مسیر را تشخیص داد ،گوئی به عمد این کوچه ها را پیچ در پیچ کرده اند تا اگر مورد حمله قرار گرفتند دشمن نتواند به آسانی راه را بیابد ولی بسیاری از این کوچه ها و کوچه بازارهای آن به علت فرسایش یا راحتی عبور و مرور مردم تخریب شده است. قلعه قورتان در زمان سکونت اهالی دارای ۴ محله بوده است.
در ضلع شمال شرقى طایفه رحمانى ها ساکن بوده اند، در جنوب شرقى سادات زندگى می کرده اند، جنوب غربى طایفه دیگرى که به مساح معروف بودند ساکن بودند که فامیلى آنها هم
رحمانى بوده است و در وسط قلعه و شمال غربى نیز باقى فامیلها ساکن بودند، سالم ترین محله آن نیز محله رحمانى است.
قلعه قورتان دارای حصاری کنگره دار از خشت و خام و بسیار محکم و دارای عظمت فوق العاده ای است ، ارتفاع حصارها از زمین تا کنگره ۹ متر و ارتفاع برج ها از زمین تا کنگره ۱۲ متر می باشد. قلعه وسعتی حدود ۴۰ هزار متر مربع را در برگرفته و مصالح به کار رفته مطابق با آب وهوای کویری و تماما از خشت وگل ساخته شده است. باروی شمالی آن ۲۵۰ متر طول وبا ۵ برج دیدبانی و باروی جنوبی نیز تقریباً با همان ابعاد و دارای ۵ برج است و فاصله برجها از یکدیگر حدود ۵۴ متر می باشد. قطر دیوار قلعه در پایین متغیر است به طوری که در پایین بین ۳ الی۵ متر می باشد و راهروی باریکی بر روی حصار برای دیدبانها ایجاد شده است که سرتاسر دیوار قلعه را در بر دارد و هم اکنون به علت باران و فرسایش در بعضی نقاط از بین رفته یا فقط عبور یک نفر امکان پذیر است در صورتی که روایتی دیگر حاکی از آن است که از این مسیر ارابه ای عبور می کرده است. در سرتاسر حصار بر روی آن نزدیک لبه یا کنگره، حفرهایی وجود دارد که برای تیر اندازی به سمت مهاجمان بیرون قلعه درست کرده اند. حصار شرقی و غربی قلعه ۱۸۰ متر طول دارد و هرطرف دارای ۲ برج دیدبانی است وبدین وسیله ۱۴ برج دورادور قلعه را احاطه کرده است علت وجود ۱۴ برج یا به افتخار ۱۴ معصوم ساخته شده یا جنبه معماری داشته است. ارتفاع حصار جنوبی از بستر رودخانه تا کنگره ی دیوار ۹ متر است. درگذشته قلعه دارای آسیابی بوده که آب آن از زاینده رود تامین می شده است.
منطقه بن رود یک
سایت کامل گردشگری است و قابلیت هاى بسیارى دارد و گردشگرى که وارد منطقه شود مى تواند به خوبى چند روز کامل براى بازدید از جاذبه هاى طبیعى تاریخى مانند تالاب ، تپه هاى شنى ، ارگ قورتان، کبوتر خانه ها اختصاص دهد. قلعه وسیع قورتان ، هر بیننده ای را به یاد ارگ تاریخی بم می اندازد ، و بی توجهی در حفظ و نگهداری آن اشک هر بیننده را در می آورد ، در برخی قسمتهای این قلعه قدیمی دامها ، نگهداری می شد و در بخشهای دیگر ، آن افرادی ساکن هستند در حالی که این قلعه می تواند به یک شهرک بزرگ علمی، تحقیقاتی ، توریستی ، سینمایی و نمادی از شهر نشینی و فرهنگ مردم و جامعه شناسی و بوم شناسی ، بدل شود.
چنانچه بخشهایى از فیلم شیخ بهایى در این ارگ بازى شده است.گچ بریها، بخاریها یا شومینه ها ، موزاییک هاى آجرى کف اتاقها و کنگره هاى لب بام برخى خانه ها هنوزسالم است وتنها به یک مرمت ساده و استحکام بخشى سقف نیاز است تا بتوان از آن به عنوان یک مکان قابل سکونت یا اقامتگاه سنتى یا چایخانه و...استفاده کرد. اما با رها کردن قلعه توسط اهالی و مسئولین هر بارانی که می بارد یکی از این خانه های خالی از سکنه داخل قلعه که خود آنها نیز از نظر معماری بی نظیر است فرو می ریزد.
