لیلة الرغائب
"لیلة الرغائب" به معنای "شب آرزوها" نیست
بسم الله الرحمن الرحیم
ماه مبارک رجب از جمله ماه‌های پر خیر و برکتی است که زمینه رحمت و مغفرت الهی در آن فراهم است. این ماه پر فضیلت در کنار ماه شعبان و رمضان از نظر شرافت از دیگر ماهها بالاترند و روایات بسیاری در فضیلت آنها وارد شده است. از حضرت رسول صلى الله علیه و آله روایت شده كه: ماه رجب ماه بزرگ خدا است و ماهى در حرمت و فضیلت به آن نمى رسد و جهاد با كافران در این ماه حرام است و رجب ماه خدا است و شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه امت من است كسى كه یك روز از ماه رجب را روزه دارد مستوجب خوشنودى بزرگ خدا میگردد و غضب الهى از او دور می شود و درى از درهاى جهنم بر روى او بسته می گردد.
[۱] شب جمعه اول ماه رجب را لیلة الرغائب مى گویند و براى آن اعمالى نقل كرده اند که مشهورترین آن "نماز لیلة الرغائب" است.
نامگذاری"لیلة الرغائب" توسط ملائکه الهیُ
از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است که فرمودند: «وَ لَكِنْ لَا تَغْفُلُوا عَنْ أَوَّلِ لَیْلَةٍ جُمُعَةٍ فِیهِ
[۲] فَإِنَّهَا لَیْلَةٌ تُسَمِّیهَا الْمَلَائِكَةُ لَیْلَةَ الرَّغَائِبِ وَ ذَلِكَ أَنَّهُ إِذَا مَضَى ثُلُثُ اللَّیْلِ لَمْ یَبْقَ مَلَكٌ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ إِلَّا یَجْتَمِعُونَ فِی الْكَعْبَةِ وَ حَوَالَیْهَا وَ یَطَّلِعُ اللَّهُ عَلَیْهِمْ اطِّلَاعَةً
[۳] از اولین شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبی است که فرشتگان آن را "لیلة الرغائب" می‌نامند. این نامگذاری به این جهت است که هنگامی که مقداری از شب گذشت، هیچ فرشته‌ای در آسمان‌ها و زمین نمی‌ماند مگر اینکه در کعبه و اطراف آن جمع می‌شوند.»
مغالطه بزرگ در معنای لیلة الرغائب
در سالهای اخیر در مورد معنای لیلة الرغائب اشتباهی بزرگ صورت پذیرفته است و منشأ این مغالطه کار غیر کارشناسی رسانه ملی بوده است. دربرنامه های ویژه این شبهای پر فیض، به اشتباه لیلة الرغائب را "شب آرزوها" معنا می کنند و بر طبق همین معنای اشتباه در ده‌ها شبکه مختلف رادیویی و تلویزیونی مسابقه می‌گذارند تا مخاطبان، "آرزوهای خود!" را بیان کنند و راه‌های ارتباطی مختلفی نیز برای این کار در نظر می‌گیرند؛ از اعزام خبرنگار به سطح شهر برای گفت‌وگو با مردم با این پرسش که "امشب چه آرزویی می‌کنید؟" گرفته تا مسابقات پیامکی و میزگردهای شاد و مفرح برای بیان آرزوهای خانوادگی و مردمی و در بهترین حالت، تماس با خبرنگار اعزامی به مدینه منوره برای شنیدن آرزوهایش!
به طور مثال، شبکه پنج سیمای جمهوری اسلامی طی چند سال اخیر به‌ویژه در خردادماه سالهای ۹۰ و ۹۱، ویژه‌برنامه‌ای را با عنوان "شب آرزوها" روی آنتن برد که بیشتر وقت آن به بیان اینکه مخاطبان این شبکه در این شب چه آرزوهایی دارند گذشت!
این در حالی است که موضوع "لیلة الرغائب" هیچ ارتباطی با "آرزو" و "آرزو کردن" ندارد و اساساً "آرزو" در فرهنگ دینی چندان جای مثبتی ندارد و مؤمنان همواره در آیات و روایات، از داشتن آرزوهای دور و دراز، منع شده و "طول الأمل" همواره مذموم شمرده شده است و آنچه به جای آن مطرح است، موضوعیت "امید" و "رجاء" به رحمت الهی در عین اعتقاد به "خوف" از عذاب الهی است.
بررسی کلام اهل لغت در مورد معنای لیلة الرغائب:
"رغائب" جمع مکسر "رغیبة" است که در زبان عربی دو معنا را افاده می‌کند:
۱- چیزی که مورد میل و رغبت انسان است. جناب خلیل فراهیدی در کتاب العین ماده رغب می نویسد: « تقول: إنه لوهوب لكل رَغِیبَةٍ أی مرغوب فیها، و جمعها رَغَائِبُ.
[۴] می گویی: همانا فلانی بخشنده چیزهایی است که مورد رغبت است.»
و ۲- بخششی که فراوان باشد. جناب ابن درید در جمهرة اللغة آورده: «و الرَّغیبة: العطاء الكثیر الذی یُرغب فی مثله، و الجمع رغائب.
[۵] رغیبة به معنای بخشش بسیاری است که مردم به آن میل دارند.»
مرحوم طریحی در توضیح معنای "صلوة الرغائب" می نویسد:
«و" صلاة الرَّغَائِبِ" أی ما یُرْغَبُ فیها من الثواب العظیم، و هی التی تصلى فی أول جمعة من رَجَبٍ، جمع" رَغِیبَةٍ"
[۶] صلاة الرغائب یعنی نمازی که به سبب ثواب بسیار آن مورد میل و رغبت بندگان است.»
همان طور که دیدیم هیچ یک از این دو معنا، ارتباطی با "آرزو کردن" ندارد و موضوع این معانی مربوط به فلسفه و هدف خلقت جن و انس است که همانا "عبادت خدا" است.
هدف از لیلة الرغائب
آنچه از گفتار و نوشتار عالمان دین در این خصوص برمی‌آید این نیست که مردم با رسانه‌ها تماس بگیرند و مصاحبه کنند و آرزوهای خود را برای گوینده و مجری برنامه‌ها ردیف کنند بلکه "لیلة الرغائب" شبی است که خداوند خواسته است تا بندگانش با میل و رغبت به‌سوی عبادتش بشتابند و پس از نماز مغرب و گشودن روزه خویش، ساعتی را به اقامه نماز و استغفار و مناجات با پروردگارشان به سرآورند و بخشش و رحمت و مغفرت او را طلب کنند.
برخی از اعمال وارده در لیلة الرغائب
مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی، در کتاب "المراقبات" خویش بعد از بیان روایت نبوی در مورد علت نامگذاری این شب، می‌نویسد: « بهتر است کسی که این حدیث را می شنود، در این شب، زیاد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تکلیفی را که آیه تحیت
[۷] برای صلوات فرستادن به عهده ما گذاشته به اندازه توانایی انجام داده باشد. اما کیفیت نماز لیلة الرغائب چنان است که روز پنجشنبه اوّل رجب را روزه می‌دارى و چون شب جمعه شد میان نماز مغرب و عشاء، ۱۲ رکعت نماز مى گزارى هر دو رکعت به یک سلام (یعنی دو رکعت، دو رکعت) و در هر رکعت از آن یک مرتبه سوره حمد و سه مرتبه سوره قدر و ۱۲ مرتبه سوره اخلاص مى خوانى و پس از این ۱۲ رکعت نماز، ۷۰ بار مى گویى اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ النَّبِىِّ الْأُمِّىِّ وَعَلى آلِه، سپس به سجده مى روى و ۷۰ مرتبه مى گویى سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوح، پس سر از سجده برمی‌دارى و ۷۰ بار مى گویى "رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَتَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ اِنَّکَ اَنْتَ الْعَلِىُّ الأَعْظَم" سپس باز به سجده مى روى و ۷۰ بار مى گوئى سُبُّوحٌ قُدّوُسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوح و سپس حاجت خود را مى‌طلبى
[۸] .»
فضیلت نماز لیلة الرغائب
بنا بر فرموده حضرت رسول(ص)، این نماز، نمازی است که اگر شخص آن را به جا آورد، پس از مرگ هنگامی که در قبر گذاشته شود خداوند تبارک و تعالی ثواب نمازش را به سوی او به بهترین صورت می فرستد تا همدم او شود و او را از تنهایی بیرون آورد. این شخص با روی گشاده و درخشان و زبانی شیوا و فصیح به میت می‌گوید: ای حبیب و دوست من! بشارت باد تو را که از هر شدت و سختی نجات یافتی. میت می‌پرسد: تو کیستی؟ به‌خدا سوگند که من چهره‌ای بهتر از روی تو ندیده‌ام و کلامی شیرین‌تر از کلام تو نشنیده‌ام و بویی بهتر از بوی تو نبوییده‌ام. آن شخص می‌گوید: من ثواب آن نمازم که در فلان شب از فلان ماه از فلان سال به جا آوردی. امشب نزد تو آمده‌ام تا حق تو را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور رستاخیز دمیده می‌شود من درعرصه قیامت، سایه بر سر تو خواهم افکند. پس خوشحال باش که هرگز خیر از تو معدوم نخواهد شد
[۹] .
پی نوشت:
[۱۰] . كلیات مفاتیح الجنان، ص: ۱۳۱
[۱۱] . إقبال الأعمال (ط - القدیمة)،ج۲ ،فصل فیما نذكره من عمل أول جمعة من شهر رجب .....، ص : ۶۳۲
[۱۲] . کتاب العین، ج۴ص۴۱۳
[۱۳] . جمهرة اللغة،ج۱ص۳۲۰
[۱۴] . مجمع البحرین، ج۲، ص: ۷۲
[۱۵] . سوره نساء، آیه ۶۸
[۱۶] . المراقبات، اعمال ماه رجب المرجب
[۱۷] . بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج۹۵، باب ۲۵ عمل خصوص لیلة الرغائب زائدا على أعمال مطلق لیالی شهر رجب .....، ص : ۳۹۵
اللهم صل علی محمد و ال محمد و عجل فرجهم
پيوندها[ویرایش]
http://jahanshenasi.ir
جهانشناسی
