موزه میراث روستایی گیلان
موزه میراث روستایی گیلان[ویرایش]
موزه میراث روستایی گیلان اولین اکو موزه ای است که در رابطه با معرفی تاریخچه و نوع فرهنگ و زندگی مردم در فضای باز ایجاد شده است . در این موزه معیشت ، کار ، مسکن ، صنایع دستی و انواع فضاهایی که در یک حوزه خانوادگی وجود دارد بازسازی و به نمایش در آمده است.
این موزه در زمینی به مساحت حدود ۲۶۰ هکتار در پارک جنگلی سراوان، واقع در کیلومتر ۱۸ جاده
رشت –
تهران در دست اجراست. فاز مطالعات مقدماتی آن از اوایل سال ۱۳۸۱ آغاز گردید. در اردیبهشت ۱۳۸۴ اولین کارگاه این طرح (حوزه فرهنگی و معماری جلگه شرق سپید رود) راهاندازی شد.
برپایه مطالعات مردم شناسی و معماری ۹ حوزه فرهنگی و معماری در گیلان شناسایی و برای هر یک از آنها مکان ویژه ای در محل موزه در نظر گرفته شده است. تاکنون ۶ مجموعه مسکونی شامل ۲۷ سازه مربوط به حوزه فرهنگی و معماری جلگه شرق سپیدرود و ۴ مجموعه مسکونی شامل ۱۴ سازه مربوط به حوزه فرهنگی و معماری جلگه مرکزی گیلان در محل موزه بازسازی شده است. مجموعه های دیگری نیز به تدریج راه اندازی خواهند شد. در سایت موزه ۲ مجموعه مهمانپذیر با بهره گیری از معماری روستایی گیلان نیز طراحی شده است.
در طراحی سایت محل های جداگانه برای نمایش ها و بازی های سنتی ، پرورش
گیاهان دارویی و درختان بومی، بازار روز، کارگاه
صنایع دستی ، مزارع
برنج و باغات
چای ، معماری روستایی ملل، پارک بازی کودکان، چایخانه ها و رستوران های سنتی، اردوگاه تفریحی و پژوهشکده معماری و مردم شناسی در نظر گرفته شده است.
معماری روستایی معماری روستایی گیلان به دلیل تنوع اقلیمی (ییلاقی،کوهپایه ای، جنگلی، جلگه ای) رنگارنگی فرهنگی و همزیستی اقوام گوناگون (گیلک، تالش، ترک، گالش، کرد) جلوه های متنوع ، هریک هماهنگ با طبیعت مناطق و نیازهای ساکنان آن، دارد. شناسایی و شناساندن دانش نانوشته و رمز و رازهای ناگفته انواع این معماری نشان خواهد داد که ساکنان روستاهای گیلان در طول تاریخ چگونه اهل سرزمین خود بوده اند.
نمایشگاه معماری بی تردید بازسازی ۲۷ سازه مربوط به حوزه فرهنگی و معماری جلگه شرق سفید رود و ۱۴ سازه مربوط به حوزه فرهنگی و معماری جلگه مرکزی، خود نمایشگاهی باشکوه زنده و چشم نواز است. با این همه برای نشان دادن دستاوردهای این پروژه بزرگ ملی که در نوع خود در برای اولین بار در خاورمیانه به اجرا در آمده است، به مناسبتهای مختلف نمایشگاهی از عکس ها و نقشه های معماری سازه های روستایی گیلان در محل موزه برگزار می گردد. در این نمایشگاه ویژگی خانه ها و دیگر سازه های منتخب، روش واچینی، حمل و نقل اجزای ابنیه و مراحل دوباره چینی آنها به نمایش گذاشته می شود.
مردم شناسی درباره هر یک از مجموعه های مسکونی منتخب، پژوهش های گسترده ی مردم شناسی توسط گروه تحقیقات مردم شناسی موزه انجام می شود. در این پژوهش ها: شیوه زندگی، آداب و سنن هر یک از حوزه های فرهنگی گیلان، کاربری بخش های گوناگون هر بنا، ابزار و اثاثیه و دیگر ملزومات زندگی روستایی، روش سنتی زراعت،
باغداری ، پرورش دام، طیور،
نوغانداری و .... به دقت ثبت و ضبط می شوند. سعی شده است تا در فضای خانه ها و محوطه ها، گوشه هایی از این فرهنگ رنگارنگ و غنی به نمایش گذاشته شود.
سفره گیلانی سفره گیلانی، هماهنگ با طبیعت آن، سرسبز، متنوع و انباشته از طبیعتی محصولات کشاورزی، فراورده های دامی و ... است. برنج غذای اصلی گیلانیان است، اما در کنار آن انواع سبزی، تخم مرغ، لبنیات، گوشت پرندگان شکاری، انواع ماهیان رودخانه ای و دریایی و ... سفره گیلانی را پربار می کند. نان نیز اگر چه غذای دوم مردم گیلان است، در مناطق مختلف با ترکیبات گوناگونی از قبیل: آرد گندم، آرد برنج، تخم مرغ، کدو، شیر، شکر و دیگر افزودنی های طبیعی، گونه های فراوان دارد. عرضه برخی غذا ها و تنقلات خاص گیلان جز برنامه های موزه است.
اشیا و آثار کارشناسان موزه، از آغاز تا کنون، تعداد قابل توجهی از ابزار کشاورزی، تزیینات خانه ها و دیگر وسائل مورد استفاده روستاییان را جمع آوری کرده اند. نمایش این اشیا که بسیاری از آنها را اهالی روستاها به موزه اهدا کرده اند، بازدید کنندگان را با جلوه های گوناگونی از هنر و زندگی روستایی آشنا میکند.
پوشاک پوشاک روستاییان گیلان در عین تنوع گونه ها، غالبا رنگ های شاد، چشم نواز و هماهنگ با طبیعت زیبای این منطقه دارد. پوشاک مردان و زنان روستایی هم شاد است، هم راحت و مناسب برای انجام انواع فعالیت و هم در عین حال پوشش کامل و متناسب با اعتقادات مذهبی مردم گیلان.
نمایشها و بازی ها گروه تحقیقات مردم شناسی موزه، نمایش ها و بازی های خاص یا بومی شده گیلان را طی پژوهش های مفصل جمع آوری و ثبت کرده اند. اجرای لافند بازی، کشتی گیله مردی و موسیقی محلی برای حفظ و احیای آنها از برنامه های این موزه است.
تاریخچه موزه[ویرایش]
موزههای روستایی، زیرمجموعهی موزه های فضای باز میباشند که جلوه تمدن و فرهنگ روستایی را در محیط طبیعی باز مینمایانند.
موزههای روستایی با انتقال آثار و بناها با مقیاس واقعی و قرارگیری در بستری مشابه وضعیت اولیه، شکل میگیرند.
موزهی میراث روستایی
گیلان در زمینی به مساحت حدود ٢٦٣ هکتار، در پارک جنگلی سراوان، واقع در کیلومتر ١٨ جادۀ
رشت -
تهران در دست اجراست. فکر تأسیس این موزه برای نخستین بار پس از زمین لرزۀ خرداد ١٣٦٩ گیلان-
زنجان ، که روند تخریب بناهای سنتی را شدت بخشید،توسطدکتر محمود طالقانی شکل گرفت. اما فاز مطالعات مقدماتی آن، از اوایل سال ١٣٨١ آغاز شد.
ابتدا، مطالعات گسترده جهت مکانیابی مناسب برای اجرای پروژه انجام شد. پس از بررسیهای فراوان، پارک جنگلی سراوان، به علت دارا بودن توپوگرافی مناسب و مشابه گیلان، دسترسی آسان و وجود تأسیسات زیربنایی مناسب به عنوان محل اجرای پروژه انتخاب شد. در همان زمان، آموزش نیروهای مورد نیاز انجام گرفت.
بر پایهی مطالعاتی که با هدف شناسایی ویژگیهای فرهنگی – معماری روستاهای گیلان انجام شد، ٩ حوزهی فرهنگی - معماری در گیلان شناسایی شدهاند. هر یک از این حوزهها با بازسازی یک روستا در محل موزه معرفی میگردند. که این حوزه ها شامل:
١)روستای جلگهی شرق
٢) روستای جلگهی مرکز
٣) روستای جلگهیغرب
٤) روستای کوهپایهی غرب
٥)روستای کوهستان غرب
٦) روستای کوهپایهی شرق
٧) روستای کوهستان شرق
٨) روستای ساحل غرب
٩) روستای ساحل شرق
این موزه پس از اتمام، نمونهای کوچک اما واقعی، از نحوهی زندگی و فرهنگ سنتی روستاهای گیلان خواهد بود.
بخش معماری این موزه، مجموعهای است که قدمت بناهای آن به طور متوسط به ١٥٠ سال میرسد. هدف موزهی میراث روستایی گیلان، تنها انتقال بناهای روستایی نیست، بلکه حفظ فرهنگ بومی، فن ساخت و دانش نانوشتهای است که در روستاهای گیلان وجود داشته است. در این مجموعه، علاوه بر معماری روستایی مناطق مختلف استان، سایر عناصر فرهنگی مربوط به ابزارهای زندگی و کار، خوراک، پوشاک و ... هم به نمایش درخواهد آمد. در طراحی سایت، محلهای جداگانه برای رستورانها، چایخانهها، بازارها، مساجد، مزارع و باغهای چای، شالیزار، کارگاههای آموزش و تولید صنایعدستی، نظیر گمجسازی و سفالگری، مرواربافی، رشتیدوزی و ... ، محوطهی بازیها و نمایشهای سنتی برای برگزاری کشتیگیلهمردی، ورزاجنگ، لافندبازی و ...، مراکز تحقیقات
کشاورزی و دامپروری، پژوهشگاه معماری و مردمشناسی، پارک کودک، باغهای پرورش
گیاهان دارویی و درختان بومی، اردوگاه تفریحی، معماری چوب ملل و دو مجموعهی مهمانپذیر با الهام از معماری روستایی به ظرفیت ١٥٠ واحد ٣ تا ٥ نفره، در نظر گرفته شده است.
اساس کار جهت انتقال بناها به این ترتیب است که، ابتدا، گروهی از کارشناسان جهت شناسایی بناها به روستاها اعزام میشوند، تا همهی گونههای معماری حوزههای یاد شده در موزه، دوبارهچینی شوند. بناهای دارای ارزش برای انتقال به موزهشناسایی و مطالعه میشوند. این مطالعات شامل مردمشناسی و معماری است. پس از تکمیل مطالعات، بنا برداشت معماری و پلاکگذاری میشود تا دوبارهسازی آن میسر شود. پس از واچینی و انتقال مصالح به موزه، به نام اهدا کننده یا فروشندهی بنا در محل طراحی شده دوبارهچینی میشود. مساحت مجموعه موزهای، بالغ بر ٤٥ هکتار است، که در هستهی مرکزی سایت، قرار گرفته است.
در اردیبهشت ١٣٨٤ اولین کارگاه این طرح (روستای جلگهی شرق) راهاندازی و یک سال بعد افتتاح و به بهرهبرداری رسید. در اردیبهشت ماه ١٣٨٧ فاز دوم این پروژه (روستای جلگهی مرکز) افتتاح شد. در همان زمان، کلنگ فاز سوم (روستای جلگهی غرب) و در شهریور ١٣٨٧ کلنگ فاز چهارم (روستای کوهپایهی غرب) به زمین زده شد. در خرداد ١٣٨٨ این دو فاز افتتاح و همزمان عملیات اجرایی فاز پنجم (روستای کوهستان غرب) آغاز شد. در خرداد ١٣٨٩ فازهای پنجم و ششم(روستاهای کوهپایه شرق و کوهستان غرب)و همچنين ساختمان خانه پژوهشگران افتتاح و همزمان کلنگ فاز هفتم(روستای کوهستان شرق) و کارگاه مدرسه جلگه مرکز به زمین زده شد. در اردیبهشت ١٣٩٠ دو مجموعه مسکونی( حسنی، حقیقتی) از روستای جلگه غرب و دو مجموعه مسکونی( بهزادی، جامع) از روستای کوهپایه شرق که چندی پیش به بهره برداری رسیده بود، رسماً افتتاح شد. بناي مدرسه در روستاي جلگه مركز، در ارديبهشت ١٣٩١ به طور رسمي افتتاح شد.
• موزه میراث روستایی
گیلان تا کنون موفق به کسب چندین جایزه و گواهینامه از سوی نهادهای ملی و بین المللی شده است.
پیوندها[ویرایش]
میراث روستایی گیلان