سیاهکل
سیاهکل، دروازه ورود به طبیعت و تاریخ
«دروازه طبیعت» این تعبیر یک سیاهکلی در توصیف محل تولدش است. محمدحسن علی پور، استاد دانشگاه و متولد سیاهکل است. او در میان تاریخ و جنگل و طبیعت بکر سیاهکل متولد شده است و هنوز نیز روزهای فراغت را در سرزمین مادری می گذراند؛ سرزمین مادری را هر روز نفس می کشد و فرزندانش نیز علی رغم این که متولد تهران هستند به عشق طبیعت و تاریخی که پدر در بطن آنها به هدیه گذاشته است، علاقه مندند که روزهای زیبای بهار و تابستان و حتی پاییز و زمستان را در موطن اجدادی سپری کنند.
وی در ادامه سیاهکل را چنین به نظم واژه ها می کشاند: «سیاهکل دروازه ورود به طبیعت وحشی و بکر است با مردمانی بی بهره از جاه طلبی اما در عین حال مغرور و استوار.»
هنگامی که طبیعت سیاهکل را بررسی می کنیم، این شهر آرمیده بر دامان درفک که جنگل های انبوه دیلمان را نیز در دل خود جای داده است آنقدر سرشار از رود و آبشار و جنگل و کوه است که براستی می توان آن را دروازه طبیعت خواند.
سیاهکل در مسیر تاریخ[ویرایش]
سیاهکل همانقدر که از طبیعت کم ندارد، بهره اش از تاریخ نیز بسیار است. از سیاهکل تا
دیلمان راه زیادی نیست، حدود ۴۵کیلومتر که برانی می رسی؛ اما به راستی دیلمان نگینی است که به لحاظ فرهنگی بر تارک سیاهکل می درخشد. منطقه تاریخی و باستانی دیلمان یکی از مهم ترین بخش های سیاهکل است؛ فرزندی که به واسطه غنای فرهنگی و تاریخی اش پدر را متمایز ساخته است. به همین سبب از هر سیاهکلی که بپرسی کجای سیاهکل را بگردم، بی تردید اولین جایی که می گوید دیلمان است با تمام آنچه که از تاریخ و طبیعت در دلش دارد و محمد حسن علیپور نیز همین تاکید را دارد.
تاریخ دیلمان آنقدر غنا دارد که می توان تنها و تنها در وصف آن نوشت و نگاشت؛ اما در یک نگاه خلاصه در تاریخ ثبت است که یوحنا از حواریون حضرت مسیح و صاحب یکی از انجیل های چهارگانه مسیحیت متولد دیلمان بوده است.
اگر در دفتر تاریخ یک گام جلوتر بگذاریم، دیلمان را می توان با شیعه و فرهنگ شیعی پیوند داد و به همین سبب، دیلمان مبدا شکل گیری حکومت شیعه آل بویه بوده است و هم اکنون نیز دیلمانی ها در تعلق داشتن به فرهنگ شیعی شاخص هستند.
پیوند دین و آیین[ویرایش]
سیاهکل به دلیل سوابق تاریخی خود، دارای مراسم آیینی خاص خود است. اگر مشهد اردهال را با مراسم قالی شوران می شناسند، بی تردید مراسم علم واچینی از جمله مراسم آیینی است که نشان از پیوند عمیق مردم این منطقه با اهل بیت دارد و در این سال ها نسبت مسافرانی که در این مراسم آیینی مشارکت می کنند افزایش پیدا کرده است.
در منتهی الیه جاده سیاهکل به دیلمان و در ۸کیلومتری جنوب دیلمان روستایی زیبا به نام «شاه شهیدان» قرار دارد که مدفن ۲ تن از نوادگان امام سجاد به نام «محمد» و «هادی» است.
مراسم علم واچینی، مراسم منحصر به فردی است؛ به سبب این که از یک سو با تشیع پیوند دارد و مراسمی در بزرگداشت سالار شهیدان است و از سوی دیگر ریشه در سنت های عمیق ایرانی دارد تا جایی که بسیاری از اهل فرهنگ این مراسم را به جشن شکرانه تعبیر کرده اند؛ البته نباید از نظر دور داشت که وجه تسمیه این شکرانه با امام حسین(ع) نشان از تعلق عمیق مردم این منطقه به فرهنگ شیعی دارد.
محمدحسن علیپور نیز در تاکید بر عمق فرهنگ شیعی در مردم این منطقه چنین می گوید: شاید در منطقه سیاهکل و دیلمان شکل افراطی اعتقادات مذهبی مشاهده نشود، اما دلبستگی به فرهنگ شیعی در عمق پوست و خون این مردم نهفته است و از مهم ترین نکات بارز آنها محسوب می شود.
علم واچینی، یک مراسم سنتی
محرم در گیلان است، هر چند این سنت در بسیاری از مناطق با تقویت جلوه های شهرنشینی کمرنگ شده است، اما در منطقه سیاهکل و دیلمان متفاوت است به سبب این که زمان برگزاری آن ارتباطی با ماه محرم ندارد و به صورت ثابت زمان برگزاری آن مردادماه است و پس از گذشت سال ها تبدیل به مراسمی ثابت و پایدار شده است.
در علم بندی شاه شهیدان ۷۲ تکه پارچه رنگی ارزشمند به نیت ۷۲ شهید کربلا بر بدنه علم چوبی یا فلزی نصب می شود. علم بعد از ۳ بار گردش بر دور حرم شریف، بعد از اقامه نماز ظهر و عصر در مراسمی بی نظیر و باشکوه در میان دستان هزاران عاشق اهل بیت(ع) به حرکت درمی آید و هر تکه پارچه ای که بر بدنه علم بسته می شود در حقیقت خواهش و تمنای یک حاجتمند است که از بقعه یا امامزاده محل علم بندی دارد.
مراسم علم واچینی یک مراسم ۱۰ روزه است که روز دهم آن مصادف با یکی از روزهای جمعه اواسط مرداد است. از ۱۰ شب قبل از این جمعه مراسم عزاداری حسینی در محل امامزاده برگزار می شود و در روز دهم در حالی که مردم بهترین لباس های خود را برتن دارند گردهم می آیند و مراسم سنتی علم گردانی آغاز می شود و در همین مراسم مردم با قربانی کردن تعلق خود را نسبت به این روز و این سنت نشان می دهند و با کباب هایی که از گوشت قربانی ها تهیه می شود به استقبال این روز و مهمانان شان می روند و علاوه بر این با برپایی بازارچه های محلی به زیبایی این روز می افزایند. امسال نیز این مراسم در نیمه مرداد برگزار شده است و ده ها هزار نفر در این مراسم شرکت کرده اند.
به عبارت بهتر علم واچینی یا همان علم گردانی به بخشی از فرهنگ این مردم تبدیل شده است و به همین سبب این مراسم از سوی سازمان میراث فرهنگی استان گیلان به عنوان میراث معنوی این منطقه به ثبت رسیده است.
درفک و آبشارهای پنهان در دل کوه[ویرایش]
درفک کوهی نام آشناست که به طبیعت زیبایش اشتهار دارد. برای صعود به این قله ۲۷۰۰متری راه های متفاوتی وجود دارد، حدود ۶ راه که یکی از مهم ترین و البته آسان ترین راه صعود به این قله همین روستای شاه شهیدان است.
درفک، آتشفشان خاموش گیلان، در لهجه گیلکی به معنای آشیانه عقاب است، چرا که بلند است و استوار و عقاب را تنها در ارتفاع و بلندی ها می توان یافت. ابتدای کوهپیمایی از شاه شهیدان به صورت مراتع و علفزار شروع می شود و بعد از حدود یک ساعت باید دل به جنگل بسپاری با همه تاریکی ها و روشنایی هایش و با همه دوستی ها و دشمنی هایش؛ عبور از جنگل ها نیز حدود یک ساعت طول می کشد و پس از آن ییلاق« وزنه بن» با چشمه آب گوارا در انتظار مسافران است.
مسیر صعود به درفک مسیر سهل و ممتنع است؛ مسیری است که علاوه بر کوهنوردان حرفه ای آغوشش به روی مردم به نسبت عادی تری که ورزش روزانه را در برنامه روزانه زندگی خود دارند نیز باز است. صعود برای این افراد شاید سخت تر باشد، اما غیرممکن نیست چرا که در طول مسیر حتی تا زمان رسیدن به یخچال قله آثار خانه های روستایی که در تابستان ها مورد استفاده چوپان های محلی قرار می گیرد مشاهده می شود و همین امر بیانگر آن است که علی رغم سینه کش های سنگین آن که شاید برای ما پشت میزنشین ها کمی سخت است، اما کاری غیرممکن نیست.
و در نهایت این که فراموش نکنید اواخر شهریور و اوایل مهر تقریبا از بهترین زمان های صعود به درفک محسوب می شود؛ چرا که میزان شرجی بودن هوا به حداقل می رسد و هوا هنوز خیلی هم سرد نشده است؛ اما در هر صورت این امکان وجود دارد که در میان توده ای از باران و مه گرفتار آیید که البته می تواند پاسخی به حس ماجراجویی شما باشد؛ اگر هم قصد صعود زمستانی به درفک را دارید بدانید کاری بس مشکل و ماجراجویانه را کلید زده اید که با بهره گیری از راهنمای محلی و توجه به هشدارهای هواشناسی می توانید ریسک صعود را کاهش دهید.
شهر جلگه ای ۵۰ هزار نفری سیاهکل، علاوه بر همه این ها باز هم دیدنی دارد؛ از جمله این که عبور رودخانه شمرود از میانه شهر آن را از سایر شهرها متفاوت کرده است؛ در هر صورت اگر بیشتر جاذبه های شهری سیاهکل برای شما جذابیت دارد یا مثلا توانایی صعود به درفک را ندارید یا نیمه مرداد نتوانسته اید برای مراسم علم واچینی به این شهر سفر کنید، باز هم مطمئن باشید در هر فصلی از سال آنقدر سیاهکل در درون خود انباشته دارد که بتواند سفره ای از زیبایی های خود را به روی شما بگشاید.
از جمله این که سیاهکل با
لاهیجان تنها ۱۵کیلومتر فاصله دارد، بنابراین می توانید بازدید از ۲ بخش مهم سیاهکل یعنی بخش مرکزی سیاهکل و همچنین
دیلمان را به عنوان یک برنامه یکروزه در کنار بازدید از لاهیجان قرار دهید و به این ترتیب با استفاده از امکانات رفاهی و اقامتی لاهیجان، از شرایط بهتر اقامت بهره مند شوید یا شاید هم استفاده از خانه های روستایی را برای گذراندن روزهایی متفاوت ترجیح دهید؛ بویژه اگر دل در گرو طبیعت داشته باشید.
آبشار لونک و باباولی[ویرایش]
لونک و باباولی، ۲ آبشار معروف سیاهکل محسوب می شوند؛ هر چند آبشارهای دیگر نیز در این منطقه یافت می شوند. آبشار لونک، آبشاری دوقلوست که در فاصله ۲۵کیلومتری جاده کوهستانی سیاهکل به دیلمان واقع شده است. سهولت دسترسی به این آبشار و همچنین پرآبی آن در فصل بهار و همین طور وجود امکانات رفاهی مانند رستوران های محلی از جمله مزیت هایی است که این آبشار را به یکی از قطب های گردشگری سیاهکل تبدیل کرده است و البته میعادگاهی برای تازه عروسان که مایلند میثاق زندگی شان را به ثبت طبیعت نیز برسانند و به پاکی آب و به استواری کوه زندگی کنند و شما نیز اگر دوست دارید که مثلا در یک روز اردیبهشتی گونه های تان سرشار از خنکی آب شود و نسیم کوهستان ریه های تان را پر از اکسیژن کند، بسم الله!
آبشار باباولی بیشتر یک آبشار فصلی است، آبشاری در ۵۰کیلومتری جاده دیلمان ـ سیاهکل که بیش از آن که مانند سایر آبشارهای
گیلان اطرافش را جنگل دربر گرفته باشد، صخره در بر گرفته و این خود باباولی را به جنسی متفاوت تبدیل کرده است.
و باز هم دیدنی
مطمئن باشید که اگر به مدت یک هفته نیز بار سفر را ببندید و به این فکر کنید که می خواهید جنسی از تاریخ و طبیعت را در کنار یکدیگر تجربه کنید، سیاهکل گزینه مناسبی برای شماست. سیاهکل همه اینها را در دل خود دارد. از حمام تاریخی دیلمان گرفته تا چشمه های آب معدنی لاریخانی در ۵ کیلومتری دیلمان تا غار اسپهدان که مشهور است به اندازه انسان های اولیه قدمت دارد تا چشم اندازهای آغوزی و تا بازار هفتگی سیاهکل و تا غارهای یخی و آهکی تی تی.
و شما می توانید با سفر به سیاهکل توامانی از تاریخ و طبیعت را تجربه کنید و فقط پیشاپیش با خود عهد کنید که امانت طبیعت را به درستی پاس بدارید و مطمئن باشید که مردم خونگرم سیاهکل و دیلمان با مهربانی به استقبال تان خواهند آمد!
منبع[ویرایش]
مریم چهاربالش- روزنامه جام جم ( www.jamejamonline.ir )
جستارهای وابسته[ویرایش]
روستاهای شهرستان سیاهکل استان گیلان
