ساوجبلاغ
شهرستان ساوجبلاغ استان
البرزبا شهر چشمه‌های آب سرد
ایران بیشتر آشنا شوید
معرفی[ویرایش]
شهرستان ساوجبلاغ با وسعتی حدود ۱۰۲۲ کیلومتر مربع از شمال به ارتفاعات البرز و شهرستان
طالقان از غرب به استان
قزوین و شهرستان
نظرآباد و از شرق و جنوب به شهرستان
کرج محدود می‌شود. ساوجبلاغ دارای سه بخش چهارباغ، چندار و بخش مرکزی و ۵ شهر شامل شهرهای جدید و قدیم هشتگرد، کوهسار، چهار باغ و گلسار است.
به گزارش ایسنا، ساوجبلاغ یک واژه ترکی به معنای چشمه سرد است و این نام، به خوبی نشان دهنده طبیعت شگفت‌انگیز، سرسبز و پر از رودخانه‌ها و چشمه‌های این منطقه است. وضعیت جغرافیایی این شهرستان به سه منطقه کوهستانی، کوهپایه‌ای و دشت تقسیم شده است که کوه‌ها در بخش شمالی قرار دارند.
بخش کوهپایه‌ای این منطقه بین کوهستان و دشتی زیبا حائل شده که چشم هر گردشگری را به خود جذب می‌کند. دشت‌های این منطقه نیز دارای باغ‌های زیبایی است که فضایی آرام و دل‌انگیز را برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم می‌کند. علاوه بر طبیعت زیبا و شگفت‌انگیز، وجود تپه‌های متعدد در بخش‌های مختلف این شهرستان نشان‌دهنده این است که ساوجبلاغ دارای پراکندگی‌های استقراری در تپه‌های مختلف از هزاره پنجم پیش از میلاد تا دوران اسلامی است. حفاری‌های باستان‌شناسی صورت گرفته در تپه‌ها و محوطه‌های باستانی همچون موشلان تپه، تپه گرجیان ایغربلاغ و خوروین نشانگر سابقه استقرار و سکونت انسان از هزاره‌های پنجم و چهارم پیش از میلاد تا هزاره‌های اول پیش از میلاد در این شهرستان است.
نکته قابل ملاحظه این که دردوره میانی اسلامی به ویژه در حکومت سلاطین صفوی با توجه به نزدیکی ساوجبلاغ به شهر قزوین که پایتخت اول صفویان بوده، توجه خاصی به این منطقه شده است. ساخت حسینیه و پل شاه عباسی در روستای برغان تائید کننده این موضوع است. این شهرستان در کنار طبیعت چشم‌نوازش دارای ۱۲۶ اثر تاریخی است که از این میان می‌توان به تپه و کاروانسرای ینگی امام، برج آرامگاهی کردان، حسینیه برغان، امامزاده عبدالقهار (ع) ورده، امامزاده یحیی (ع) دوزعنبر، پل تاریخی برغان و امامزاده موسی (ع) آجین دوجین به عنوان شاخص‌ترین آثار تاریخی این شهرستان اشاره کرد.
جاذبه های گردشگری[ویرایش]
این شهرستان زیبا و تاریخی به دلیل عبور بزرگراه تهران – قزوین و نزدیکی آن به کلان شهرهای تهران و کرج دارای موقعیت ممتازی از نظر جذب گردشگر است. همچنین دارای ۶ روستای هدف گردشگری و ۵ منطقه نمونه گردشگری است که در آینده به یکی از مراکز زیبای گردشگری استان تبدیل خواهد شد.
← برج آرامگاهی روستای کردانگردشگرانی که به دیدن بناهای تاریخی علاقه دارند محال است به ساوجبلاغ سفر کنند و از این بنای متعلق به قرن ۷ هجری که در ۱۰ کیلومتری هشتگرد در روستای کردان واقع شده، بازدید نکنند. این اثر تاریخی دارای پلانی مدور همراه با شیار در قسمت بیرونی و پلانی هشت ضلعی در داخل بوده، مدفن امامزاده حسین (ع) از نوادگان امام زین العابدین (ع) است. برج آرامگاهی روستای کردان در تاریخ ۱۳۸۰/۲/۲۵ به شماره ۳۸۲۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
← بنای امامزاده جعفر(ع) هشتگردبنای تاریخی امامزاده جعفر (ع) در جنوب شهر هشتگرد قرار دارد. این امامزاده نیز مانند دیگر بناهای آرامگاهی، ایوانی رو به شمال دارد و اطراف آن دارای طاق‌نماهایی است. گنبد بنا دو پوسته است که پوسته خارجی از بین رفته، ساخت این بنای آجری به دوره صفوی برمی گردد.
← بقعه بی بی سکینه(س) سنقرآباددر روستای سنقرآباد بخش چهار باغ، بنای بسیار زیبایی وجود دارد که در دوره صفویه احداث شده است. بنا دارای ایوان رفیع در بخش شمالی و طاق نماهایی در اطراف است و گنبد مخروطی به آن جلوه ویژه‌ای بخشیده است. این بنا مدفن نوادگان امام موسی کاظم (ع) است.
← روستای برغانکافیست ۱۳ کیلومتر از کرج دور شوید تا به روستای برغان برسید. برای رسیدن به برغان دو مسیر وجود دارد یا از کرج – رجایی شهر، جاده آتشگاه به سمت این روستا بروید و یا از بزرگراه کرج – قزوین پس از کردان به سمت برغان بروید. بافت این روستا قدیمی بوده، دارای باغ‌های بسیاری است که در تمام فصول سال به ویژه بهار و تابستان می‌تواند پذیرای گردشگران باشد. آثار بی‌نظیر حسینیه اعظم (با تعزیه قدیمی که در ایام محرم در آن برگزار می‌شود)، پل تاریخی برغان، چنار کهن مسجد جامع، درخت پیر سپیدارک و تپه باستانی قلعه کش‌کلا در برغان جای گرفته‌اند. بازار برغان هم در زمره قدیمی‌ترین بازارهای استان است که در گذشته مرکز تجارت محصولات کشاورزی، پنبه و نظایر آن بوده است. در سفر به برغان خرید آلوی برغان را فراموش نکنید هرچند گردو، عسل، توت، گوجه برغان و لبنیات هم از سوغات معروف این منطقه هستند. این روستا جزو روستاهای هدف گردشگری کشور است.
← آسیاب حاج رحیم، روستای هیوآسیاب حاج رحیم در روستای هیو، در معبر اصلی روستا واقع شده است. این اثر تاریخی در واقع آسیابی قدیمی است که در زمره آسیاب‌های آبی تنوره‌دار قرار می‌گیرد. بخشی از کانال آب و تنوره و اتاقک این اثر هنوز باقی مانده‌اند. مصالح این بنا از سنگ و آجر است. این روستا به داشتن تعداد زیادی آسیاب شهرت دارد.
← پل روستای بانو صحرااین پل که در دو کیلومتری شمال غرب روستای کردان قرار گرفته از آثار دوره صفویه است. مصالح به کار رفته در پل ، سنگ و آجر همراه با ملات آهک است. بخشی از چشمه طاق و پایه‌های پل باقیمانده است. این پل تا اواخر دهه ۵۰ محل ارتباط دو طرف رودخانه بوده که در پل‌سازی جدید بخش‌هایی از آن از بین رفته است. حمام قدیمی روستا همزمان با پل ساخته شده است.
← محوطه باستانی ینگی اماماین محوطه باستانی در بخش مرکزی در روستای ینگی امام و در کنار مجموعه‌ای شامل کاروانسرا و بنای آرامگاهی قرار گرفته است. بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی که طی دو فصل و در سال‌های اخیر انجام شده آثاری از دوره میانی اسلامی در سطوح آن کشف شده است. البته در بخش میانی تپه آثار قلعه تاریخی کشف گردید که با توجه به توسعه منطقه طی این دوران حائز اهمیت است.
← کاروانسرای ینگی امامقدمت این کاروانسرا که در ابتدای جاده هشتگرد و ۱۰۰ قدمی جاده کرج – قزوین در روستایی به همین نام قرار گرفته و به دوره صفویه باز می‌گردد و در گذشته در مسیر ری و قزوین برای استراحت مسافران ساخته شده است. تپه باستانی ینگی امام در نزدیکی این کاروانسرا قرار دارد. بنا چهار ایوانی و دارای ۲۴ حجره است. همچنین فضای شترخان در سراسر بنا تعبیه شده است.
← روستای سنج و سیبان درهاین روستا نیز همانند سایر روستاهای ساوجبلاغ همچنان بافت سنتی خود را حفظ کرده است. روستای سنج به دلیل بافت معماری خانه‌های آن که دیوارهای گلی و سقف‌های چوبی با در و پنجره‌های ارسی شکل دارد و نیز به واسطه داشتن آثار تاریخی و طبیعی، قرار گرفتن در دل کوهستان در کنار باغات و رودخانه‌ها مناظر بدیع و چشم‌نوازی را برای گردشگران و دوستداران طبیعت ایجاد کرده است.
← امامزاده زبیده خاتون (س) روستای خوردر شمال غربی روستای خور از بخش مرکزی ساوجبلاغ منطقه‌ای به نام بر چشمه وجود دارد که در دامنه کوه آن می‌توان چشمه، کوره آهک‌پزی قدیمی و بقعه‌ای متعلق به دوره ایلخانی را مشاهده کرد، این بقعه را زبیده خاتون می‌نامند. بنای سنگ و گچی این امامزاده که در نوع خود دیدنی و کم نظیر است بر پلانی هشت ضلعی ساخته شده است.
← امامزاده سلیمان (ع) روستای خوراین امامزاده بر روی تپه‌ای در وسط روستای خور قرار دارد. قدمت بنای امامزاده به دوران ایلخانی بر می‌گردد که در دوران صفویه و قاجاریه الحاقاتی به آن افزوده شده است. مصالح بنا از سنگ با ملاط گل و گچ و نوع پوشش آن از نوع گنبد مخروطی است.
← امامزاده شعیب (ع) روستای رامجیندر روستای رامجین بخش چهار باغ دو بنای آرامگاهی وجود دارد که شامل امامزادگان شعیب و کمال‌الدین است. قدمت این بناها مربوط به دوره صفوی بوده و پلان معماری آنها از نوع تک ایوانه با گنبد مخروطی با مصالح خشت و آجر است که در سال‌های اخیر مرمت شد.
← روستای وَردِهمگر می‌شود از ساوجبلاغ سخن گفت و از این روستای زیبا که در ۱۵ کیلومتری شمال غربی شهر کوهسار در ضلع شمال اتوبان کرج قزوین قرار دارد یاد نکرد! بافت تاریخی و بکر این روستا آثاری نظیر حمام تاریخی (دوره قاجار)، آسیاب قدیمی، دو بقعه به نام‌های امامزاده عبدالقهار (ع) و بی‌بی سکینه (س) را در خود جای داده است و به دلیل وجود رودخانه، کوهستان و چشمه‌های منحصر به فرد، پذیرای بسیاری از گردشگران علاقمند در فصل‌های مختلف سال است. هر چند توصیه می‌شود در ۶ ماه اول سال از این روستا بازدید کنید اما پاییز هزار رنگ این منطقه هم دیدنی و به یاد ماندنی است. محوطه این روستا نیز از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران مورد بهسازی، ساماندهی و زیباسازی قرار گرفته است.
← امامزاده عبدالقهار روستای وَردِهدر روستای هدف گردشگری
ورده بقعه‌ای هرمی شکل متعلق به دوره ایلخانی قرار دارد که دارای گنبد رک است. مصالح بکار رفته در این بنا آجر با گچ است. این بنا دارای درهای قدیمی ارسی است و در داخل آن دست نوشته‌هایی از زائران به یادگار مانده که مربوط به دوره قاجار است. در کنار این بنا تعدادی چنار کهنسال قرار دارد. رودخانه پر آب ورده که از ازمیان روستا می‌گذرد، در مجموع طبیعت زیبا و بکر روستا را در ذهن تداعی می‌کند.
← چنار برغاناین چنار در روستای برغان و در داخل مسجد قدیمی قرار دارد. درون خالی و جداره قطور این چنار ستبر از ویژگی‌های آن است. عمر این درخت به بیش از هفتصد سال می‌رسد.
← منطقه سیراباین منطقه در شمال روستای هیو یکی از مناطق زیبا و دیدنی شهرستان ساوجبلاغ قرار دارد و دارای طبیعت بکر و زیبایی است. همچنین بنای تاریخی امامزاده موسی (ع) نیز در این ناحیه قرار گرفته است. درختان قدیمی و دره زیبا از ویژگی‌های خاص این منطقه محسوب می‌شود.
موقعيت جغرافيايي استان[ویرایش]
ساوجبلاغ با وسعتي معادل ۲۲۵۴ كيلومتر مربع در شمال غربي استان تهران در عرض شمالي ۳۵/۴۵ الي ۳۶/۵۰ وطول شرقي ۳۵/۴۵ تا ۵۰/۵۵ قرار دارد. این شهرستان از شمال به استان مازندران، از جنوب به شهرستان هاي نظرآباد و كرج، از شرق به شهرستان كرج و از سمت غرب به شهرستان هاي آبيك و نظرآباد منتهي مي گردد. ساوجبلاغ تقريبا ۱۲ درصد از مساحت استان را به خود اختصاص داده و در ارتفاع ۱۳۰۰ متري از سطح دريا قرار دارد.
جغرافياي طبيعي و اقليم شهرستان[ویرایش]
جلگه ی وسيع و حاصلخيزي كه در جانب خاوري سرزمين قزوين در دنباله ی دشت قزوين و در شمال غربي تهران قرار دارد، به نام ساوجبلاغ معروف است كه كوه طالقان آن را از منطقه كوهستاني طالقان جدا مي کند، جلگه ی مزبور محله هاي برغان را نيز در بر مي گيرد. نواحي شمالي جلگه ی ساوجبلاغ به وسيله ی رودخانه ی كردان مشروب مي گردد. در نتيجه این جلگه از رطوبت لازم برخودار است. به دلیل همين شرايط مناسب است كه از دير باز و حدود هزاره ی چهارم پيش از ميلاد اين جلگه تا دامنه ی جنوبي البرز محل استقرار تمدن کهن بوده است. در جنوب شهرستان و در دامنه هاي جنوبي سلسله جبال البرز دشت نسبتا وسيعي قرار دارد كه اقليم خاص خود را داراست. هرچه از طرف شمال به جنوب حركت كنيم از ارتفاع زمين كاسته مي شود. به طوري كه از ارتفاع حدود چهار هزار متري قلل رشته كوه طالقان از سطح دريا به كمتر از هزار متر در نواحي جنوب مي رسد. اين اختلاف ارتفاع حدود ۳ هزار متر تاثير چشمگيري در منطقه به جاي گذاشته است.
درجه حرارت ودما[ویرایش]
الف- درجه حرارت متوسط ساليانه ۳/۱۳درجه سانتي گراد
ب-حداكثر مطلق درجه حرارت ساليانه ۳۵ درجه سانتي گراد
ج-حداقل مطلق درجه حرارت ساليانه ۵/۱۷- درجه سانتي گراد
د-ميانگين روزانه ی دما در طي سال ۶/۹ درجه سانتي گراد- میانگین حداكثر درجه حرارت روزانه ۳/۱۴ درجه سانتي گراد
بارش[ویرایش]
در اين شهرستان بارش سالانه ۳۷۸ميلي متر است به نقل از مقاله ۲۹۵ ميلي متر
رطوبت[ویرایش]
ميزان رطوبت در شهرستان ۲۴/۵۴ درصد مي باشد به نقل از مقاله حداكثر ۵/۳۸ درصد تا حداقل۹/۸ درصد
وضعيت اقتصادي اجتماعي شهرستان[ویرایش]
ساوجبلاغ با دارا بودن حدود ۳۹ هزار هكتار زمين مرغوب، درصد فراواني از كل اراضي كشاورزي استان تهران را به خود اختصاص داده است. رشد جمعيت در اين استان بسيار بالاست و دليل آن مهاجرت بي رويه به اين شهرستان است كه از دلايل عمده ی مهاجرت مي توان به اراضی مستعد کشاورزی، وجود كارخانجات متعدد، نزديكي به تهران، حد فاصل بودن بين استان هاي غربي و شرقي ، و غيره را نام برد.
اغلب ساكنان اين شهرستان داراي زبان محلي هستند كه در منطقه ی دشت تركي و در ناحيه ی كوهستاني فارسي محلي (لهجه دار ) يا سبك طالقاني است.
جغرافياي تاريخي شهرستان[ویرایش]
با كاوش محوطه باستاني موشه لان ( اسماعيل آباد) خورين و...، ثابت مي شود كه تاريخ ساوجبلاغ از حوادث زندگي اقوام مادها جدا نبوده است و اين شهرستان از كهن ترين مناطق سرزمين ايران بشمار مي رود و ذوق و سليقه هنري مردمان اين منطقه ی باستاني را مي توان از نقوش زيبايي كه با مهارت چشم گيري بر سطح ظروف سفالي مربوط به هزاره ی پنجم و ششم پيش از ميلاد نقش بسته مشاهده كرد.
پتانسيل هاي طبيعي شهرستان[ویرایش]
رودخانه ی كردان در قسمت جلگه اي ساوجبلاغ جريان دارد و آب هاي سطحي منطقه را هدايت مي كند
آب هاي زيرزميني : به طور متوسط در دشت ساوجبلاغ سطح برخوردار آب حدود ۳۵ متر است كه بيشترين عمق در حاشيه شمالي دشت و كمترين آن در نواحي جنوب و جنوب غربي دشت مشاهده مي گردد.
راه هاي ارتباطي : از اين شهرستان سه راه مهم و استراتژيك شامل:
۱. اتوبان تهران – قزوين
۲. ترانزيت كرج – قزوين
۳. راه آهن تهران – تبريز
جاذبه هاي تاريخي شهرستان[ویرایش]
تپه هاي باستاني ( ينگي امام ، قلعه دشت، گرجيان، ايقر بلاق، موشه لان تپه و...)
امام زاده ها ( امام زاده هادي و علي النقي «ع»، امامزاده عبد القهار، امام زاده بي بي خاتون، امام زاده علي اكبر و ...)
پل ها ( پل قديمي بانو صحرا، برغان و...)
قلعه ها( قاسم آباد، علي خان سلطان و...)
بخش مركزئ[ویرایش]
← دهستان سعيدآباداحمداباداعتمادالدوله / اران / حاجي اباد / حسين اباد / رضاابادصوفيان / سرخاب / سلطان اباداران / عباس ابادبزرگ / عباس ابادكوچك / قاسم اباداقا /
کرگلین / دامداري وحدت / اسماعيل اباد /
درخشانیه / ايقربلاغ / حسين ابادكوشكذر / سعيداباد / قاسم ابادبزرگ / قره قباد / قنبراباد / كارخانه اشتادايران / شركت مرغك /
نمکلان / ينگي امام / كشت وصنعت دامداري بنياد / شركت چنيه / باغ رستوران گوشه / مسعوديه / نيروگاه / فولاد مبارکه
← دهستان هيوچمبورک /
خور / سفيدارك /
شلمزار / عرب اباد / كارخانه سيپوركس / مسكول اباد /
هیو← شهرهاهشتگرد / هيو / خور /
گلسار / شهرجديدهشتگرد / سرخاب / شلمزار / قاسم ابادبزرگ / سعيداباد / عباس ابادبزرگ / ينگي امام /
ایقربلاغبخش چندار[ویرایش]
← دهستان برغاناغشت / امين اباد / باغبان كلاچي /
برغان / بريان چال / تكيه اغشت /
چلنگدار / حسن اباد /
سنج /
سرحه / سياه كران / سيبان دره / طاليان / علاقه بند / مزرعه كريشان /
وامکوه /
ورده← دهستان چنداراجين دوجين /
اردهه /
اسکول دره /
بانوصحرا /
خوروین /
دوزعنبر /
سفیداران /
سیبستان /
شنده /
فشند / كلين رود / كلاله چين / كوشك زر / مزرعه حسن اباد /
وشکین /
ولیان /
هرجاب /
ازنق /
سیرود /
عالمزمین /
کردان / امامزاده شاهزاده حسين / مزرعه گزل دره
← شهرهاکوهسار /
ولیان /
برغان /
کردان /
بانوصحرا /
فشندبخش چهارباغ[ویرایش]
← دهستان چهاردانگهاسمعيل ابادشورقلعه بالا / اسمعيل ابادشورقلعه پايين / عرب ابادخسروي / قوهه / ملك ابادحمام لو / شهرك الهيه / باغ بازرگاني / بيسيم كمال آباد / سلطان اباد / مركزاموزش شهيدچمران / مهدي اباد / مركزپرورش دام قرنطينه / مركزتوليدواصلاح بذر / نهالستان بنياد / مزرعه درياني ۲ /
باغ اشرفیه / مزرعه گنج بخش / اقدسيه / كوي راز / مزرعه علي عيوضي / باغ ناصري / كوي بهروز / حكيميه / شركت مرغ ناز / باغ انتظامي
← دهستان رامجينابراهيم اباد / اغچه حصار / اغلان تپه / خيراباد /
رامجین /
رونده / زعفرانيه / زكي اباد / سنقراباد / قاسم ابادگرجي / كهريزك / لشكراباد / محمدابادافشار / يعقوباباد / مزرعه حميديه / مزرعه سهيليه / مزرعه علي سرا / دهكده طالقاني / شهرك افشاريه /
طاووسیه / مزرعه صادقي / باغ چاوشي / باسكول طلاي سبز
← شهرهاچهارباغ / لشكراباد /
قوهه / طاووسيه / ملك ابادحمام لو / زكي اباد / عرب ابادخسروي / مهدي اباد / اغلان تپه / سنقراباد / اغچه حصار / قاسم ابادگرجي / محمدابادافشار /
رامجینمنبع[ویرایش]
شناسنامه ی تاريخي ساوجبلاغ؛ فرمانداري شهرستان ساوجبلاغ؛ ذكر اله زنجاني؛ جلد اول تهران -۱۳۸۵
